De rechtbank Groningen doet vanmiddag om 13.00 uur uitspraak in de zaak ’t Zandt.

 

Op 14 augustus vorig jaar vloog de leegstaande aalmoezenierswoning aan de Hoofdstraat in het dorp (900 inwoners) in brand. Er zouden nog zo’n twintig branden en brandjes (pogingen) in de daarop volgende vier maanden volgen. In schuurtjes en in leegstaande panden. De onrust in ’t Zandt en omgeving nam per brand toe.

 

Op een gegeven moment stelde de politie met de burgemeester van Loppersum vast dat de openbare orde en veiligheid in het geding was. Besloten werd om alles uit de kast te trekken: er werd een team grootschalige opsporing (tgo) opgetuigd, zo’n team dat normaliter alleen bij moord- en doodslag van stal wordt gehaald. Doel was om nieuwe branden te voorkomen, de brandstichter op te sporen en om met dit alles de rust weer te laten keren.

 

Er werden bijzondere opsporingsmiddelen ingezet tegen op dat moment vijf verdachten. Hun telefoons werden getapt, ze werden geobserveerd (geschaduwd), er werden her en der camera’s in het dorp opgehangen, peilzenders onder auto’s geplakt, er kwam een tijdelijke politiepost in het dorpshuis. Toen dat alles niet leidde tot resultaat, werd een beroep gedaan op het leger en vernuftig legerapparatuur.

 

Op 6 december concludeerde de politie dat Johnny B. – een van de vijf – de boef moest zijn. De tactiek was om hem 24 uur per dag te volgen en hem dan op heterdaad te betrappen en te arresteren.

 

Dat laatste is mislukt.

Op 18 december werd Johnny B. aangehouden in de draaideur van de hoofdingang van het UMCG (ziekenhuis) in Groningen door een arrestatieteam. ‘We hebben hem’, riep de politie zo hard ze maar kon.

Dit nadat een brandende kaars was aangetroffen in een schuurtje in Zeerijp. Johnny B. had zich kort daarvoor opgehouden in die omgeving. Maar niemand heeft hem, terwijl hij in de gaten werd gehouden, in of bij dat schuurtje gezien.

 

Met de aanhouding was wel het doel bereikt. Er volgden geen nieuwe branden, er zat een verdachte in het hok en daarmee keerde de rust in Noord-Groningen terug. Sommigen hadden altijd al gedacht dat het Johnny moest zijn geweest, anderen konden zich dat niet voorstellen.

 

Twee weken geleden werden aan Johnny B., een 20-jarige hovenier – drie brandstichtingen en vijf pogingen daartoe ten laste gelegd. Daarnaast wordt hij verdacht van het versturen van acht dreigbrieven en het in bezit hebben van 28 kilo illegaal vuurwerk.

De eis: 5 jaar gevangenisstraf.

 

Ik schreef eerder dat politie en justitie van Johnny B. een monster hebben gemaakt. Dat vind ik nog steeds. Daarmee wil ik de ernst van deze kwestie niet bagatelliseren. Een inwoner van het ’t Zandt die mijn mening niet deelt – schreef mij dat er meer aan de hand is geweest dan die twintig brandstichtingen en pogingen alleen. Ook de mensen die niet het slachtoffer zijn geworden van brand, zijn toch slachtoffer: wij hebben wel vier maanden in angst gezeten, het gedrag van onze kinderen (angstig) zien veranderen. ‘En daar hoor je niemand over’, zo schreef deze bewoner.

Deze bewoner heeft gelijk.

 

Vanmiddag doet de rechtbank uitspraak.

 

Johnny B. heeft alles ontkend, op het in bezit hebben van illegaal vuurwerk na.

Dat is in zijn woning aangetroffen.

Alles, op het vuurwerk na, ontkennen in deze zaak is wel veel.

 

Wat pleit voor hem?

 

Niemand heeft hem ooit kunnen betrappen.

Gezien de grootse inzet van politiemensen (44.300 politieagenten-uren) en militairen (onbekend), met de meest vernuftige apparatuur, in een klein dorp is dat opmerkelijk. Ook toen de politie zo goed als zeker wist dat Johnny B. ‘hun’ man was en hij onder 24-uurs-toezicht kwam te staan, brak er wel brand uit, maar kon hij niet worden betrapt. Opmerkelijk en gek.

 

Er is geen direct bewijs.

Er zijn wel – soms vage – dna-sporen gevonden die aan B. gelinkt kunnen worden. Dat zegt iets, namelijk dat hij gelinkt kan worden aan de plek van een brandhaard. Maar het zegt niets over het brandstichten zelf.

 

Hij ontkent.

Johnny B. is bijna zestig keer verhoord. Politieverhoren zijn uiterst professioneel: de verhoren worden niet afgenomen, zoals in de film, door een boze en vriendelijke (koffie- en sigaretten aanbiedende) rechercheur. Er wordt een verhoorplan opgesteld, waar gedragswetenschappers aan te pas komen. Rechercheurs worden tijdens het verhoor door hen gestuurd. Er wordt psychologische druk opgebouwd. Er zijn voorbeelden te over dat verdachten die onschuldig zijn, onder deze druk toch een bekentenis afleggen.

Johnny B. bleef echter staan. Dat zegt iets. Een betrokken gedragswetenschapper: ‘Wie na zestig verhoren nog steeds ontkent levert een bijna onmenselijke prestatie. Hij is dan of echt onschuldig of zwaar gestoord.’

Dit laatste is bij Johnny B. niet vastgesteld.

 

 

Wat pleit tegen hem?

 

Nogal wat. Hij is op plekken gesignaleerd waar hij niets te zoeken had en waar kort daarna wel brand uitbrak. Er zijn op brandlocaties schoensporen gevonden die passen in het profiel van schoenen die B. droeg (schoenen overigens die veel mensen dragen). Bij een aantal branden zijn met benzine gevulde flesjes afwasmiddel gevonden. Via een kassabonnenonderzoek is vastgesteld dat de familie B. soortgelijke flesjes afwasmiddel heeft gekocht (alles wat u koopt, is met terugwerkende kracht te achterhalen, ook opmerkelijk). Er is op kaarsen die bij pogingen tot brandstichting zijn gevonden dna-materiaal van B. aangetroffen. Bij een van de branden is een cola-flesje gevonden zonder etiket. Het ontbrekende etiket is een jaszak van B. gevonden. Bij een van de branden (poging) is een blauw papier gevonden dat ook is aangetroffen in de auto van B. De scheurranden komen overeen.

 

Op de dreigbrieven – zonder ernstige bedreigingen overigens – zijn dna-sporen gevonden (op vijf postzegels) die aan B. gelinkt kunnen worden. B. zegt dat hij geen brieven kan hebben verstuurd omdat hij op dat moment vastzat en werd gecontroleerd. De politie heeft – na eigen onderzoek – vastgesteld dat er hiaten zitten in het gecontroleerde postverkeer vanuit de gevangenis. Het kan dus wel.

 

Er pleit veel tegen Johnny B.

Ik denk te veel.

Maar ik denk dat met een schuldigverklaring van B. het mysterie van ’t Zandt niet volledig is opgehelderd.

En ik kan mij niet voorstellen dat B. voor de feiten die hem uiteindelijk ten laste zijn gelegd, vijf jaar gevangenisstraf krijgt.

 

Rob Zijlstra