In augustus vorig jaar schreef ik over een bloedlinke man met grote voeten in smetteloos witte gympen.
Het ging over Koen, toen 48 jaar geleden in Amsterdam geboren.
In 1990 werd hij veroordeeld tot achttien maanden celstraf en tbs met dwangverpleging.
In 1999 – dus na negen jaar behandelen – mocht hij voor het eerst en onder begeleiding op proefverlof. Dat ging mis: in het bos verkrachtte hij zijn begeleidster van de Groninger Van Mesdagkliniek.

Daar kreeg hij een nieuwe tbs voor.
In 2005 werd de behandeling gestaakt. Sindsdien zit hij ongeneeslijk geestesziek, maar springlevend op de longstay van tbs-kliniek Veldzicht.
Koen kijkt ondertussen uit naar een nieuw begeleid proefverlof ‘opdat ik dan ook weer even deel uitmaak van de maatschappij’.

In augustus vorig jaar verzocht de officier van justitie de rechtbank de tbs-status met twee jaar te verlengen.
Omdat Koen onverminderd bloedlink is.
Zijn advocaat Niek Heidanus zag (en ziet) een onrechtmatigheid: de rechtbank heeft destijds bevolen dat Koen moet worden behandeld. Aan dat bevel wordt, nu Koen (met instemming van de minister van justitie) op de longstay zit, geen gehoor gegeven. Dat is in strijd met de uitgangspunten van het tbs-systeem.

Komt bij dat Koen zich op de longstay niet kan bewijzen, bijvoorbeeld dat het hem ietsje beter gaat. En daardoor hebben de rechters ook niets om te toetsen, terwijl de rechtbank dat wettelijk verplicht eens in de twee jaar wel moet doen.

De tweejaarlijkse verplichte rechterlijke toets is daarmee verworden tot een rituele dans.
Zei Heidanus in augustus vorig jaar.
Mee eens, zei toen ook de officier van justitie.
Wij ook, zeiden de rechters.

Dat was geen groot landelijk krantennieuws – dat is het pas als Koen (weer) de fout in gaat – maar wel opmerkelijk.
De rechters bepaalden dat er twee deskundigen van kaliber gezocht moesten worden die wellicht iets zouden kunnen zeggen of met Koen nog iets valt aan te vangen.
Opmerkelijk omdat de rechtbank helemaal niet gaat over de inhoud van de tbs-behandeling.
Rechters leggen tbs op en kunnen die verlengen (of niet, meestal wel). Punt.
De rest is aan de witte jas.

Het besluit van de rechtbank betekende dat de zitting van augustus vorig jaar werd aangehouden.
Tot vorige week.

Daar zat Koen weer.
Ik keek en dacht dat ik de vorige keer misschien een tikkeltje had overdreven betreft de voeten. Misschien had hij toen gewoon te grote schoenen aan.
Leenschoenen. Die zie je wel vaker bij gedetineerden.

Hoe dan ook.

Koen zei dat hij de rapporten van de deskundigen van kaliber met tranen in de ogen had gelezen.
Want in die rapporten stonden akelige dingen, maar ook dat de behandeling die hij heeft genoten, niet je van het is geweest.
Niet goed.
En dat er sprake is van een lichte vooruitgang.
En dat hij die ook maar ouder wordt een kans moet krijgen die vooruitgang, hoe klein ook, verder uit te bouwen.

Dat betekent dat twee witte jassen van kaliber zeggen dat Koen niet langer thuishoort op de longstay, maar terug moet keren naar een tbs-behandelafdeling.
Tijdens de zitting zijn de twee kalibers (tot eigen verbazing, hoor ik later) niet aanwezig. In zittingszaal14 zit daarentegen wel de psychiaterman van Koen.

Die zegt desgevraagd tegen de rechters dat het rapport hem heeft verrast.
En met hem heel de Veldzicht-kliniek.
Zegt ook dat heel de kliniek nog steeds achter het besluit staat Koen niet meer te behandelen.
En dat alleen de staatssecretaris de longstay status kan opheffen.
Dus wat wil iedereen nou eigenlijk.

Dit laatste zei hij niet, maar zo klonk het wel.

De rechters zeggen en vragen: ‘Het blijft wat lastig, maar er ligt dankzij ons nu wel een rapport. Gaat u daar nou mee doen?’
De psychiaterman: ‘We gaan bekijken wat we er mee kunnen.’

Advocaat Niek Heidanus roept dat het bespottelijk is dat rechters niets te zeggen hebben.
En dat hij niet veel vertrouwen heeft in de man van Veldzicht.
Dat diezelfde zij die de rechtsgang belemmeren, nu mogen bepalen of Koen weer wordt behandeld.

Volgende week doet de rechtbank uitspraak inzake de verlenging van de tbs van Koen. Want daar ging het uiteindelijk alleen maar over.
Die verlenging zal er wel komen.
Dat denkt Koen zelf ook.
Zegt: ‘Het gaat nog niet helemaal goed met mij.’

Hij gaat hoe dan ook met of zonder toekomst zijn twintigste jaar in.

Rob Zijlstra

 

UPDATE – 10 juni 2009 – uitspraak
De rechtbank zet de deur voor Koen op een kier.
Niet de buitendeur, maar de deur tussen de longstay-afdeling en de behandel-afdeling.
U hoeft dus de minister niet naar de Kamer te roepen.

Al met al zeggen de rechters, ligt het in de rede dat de rechtbank zich zo spoedig mogelijk laat informeren over de noodzaak van het voortduren van de longstay-plaatsing…
Om invulling te geven aan ‘zo spoedig mogelijk’ heeft de rechtbank de tbs-status niet met twee jaar zoals was gevorderd, maar met één jaar verlengd.

Dat betekent in dit geval dat er binnen twee maanden een nieuwe verlengingszitting komt. Op die zitting moet Veldzicht opnieuw verantwoorden waarom Koen niet in aanmerking komt voor behandeling.
Advocaat Heidanus: ‘Het is een klein stapje, maar toch…’