Als Dirk de V. op 15 januari 1950 wordt geboren in Amsterdam, is dat het begin van een drama.
Zo kun je dat best zeggen.

Hij groeit op in een omgeving vol drank en geweld.
Als hij zes jaar is, snijdt zijn vader zijn pezen door met een bierflesje.
Diezelfde vader schiet jaren later, als Dirk 21 jaar is, een pistool op hem leeg: vier kogels doorboren de borstkas, een kogel treft het hoofd.
Hij overleeft de aanslag op het nippertje.
Zijn vader staat wel terecht, maar wordt niet vervolgd: er zou sprake zijn geweest van noodweer.
Zijn moeder kiest partij voor haar man.

Dirk de V. heeft dan al een strafblad, dat begint in 1968.
Tot 1975 staan daar voornamelijk geweldsdelicten op.
In 1976 wordt hij ter beschikking gesteld aan de regering (tbr, de voorloper van de tbs) wegens doodslag.
In 1982 komt hij op vrije voeten en weet enige tijd op het rechte pad te blijven.

In maart 1985 raakt hij betrokken bij een steekpartij in een café in Beijum in Groningen. Hij steekt iemand een mes in de rug: zeven maanden celstraf.
Een jaar later staat hij – in de krant wordt gerept van een sterke glazenwasser – terecht voor een poging tot doodslag (wurging) in de binnenstad van Groningen: anderhalf jaar celstraf.
In oktober 1991 steekt hij in Amsterdam twee mensen neer, waar hij acht jaar gevangenisstraf voor krijgt.

Dirk de V. heeft dan al de reputatie te behoren tot de meest gevaarlijke criminelen van het land. Omdat hij in de gevangenis niet is te handhaven, wordt hij overgeplaatst naar de Van Mesdagkliniek in Groningen.
Dat is begin 1996.

Aan het einde van dat jaar, op 2 december, krijgt hij voor het eerst proefverlof.
De V. reist af naar Amsterdam en pleegt nog diezelfde avond een gewelddadige overval op café De Stopera.
De buit bedraagt 500 gulden.
Hij wordt gepakt en in maart 1997 krijgt Dirk de V. de maatregel tbs.
De Amsterdamse rechtbank noemt hem een groot gevaar voor de samenleving, een wandelende tijdbom.

Er zal daarna van alles misgaan.

Geen kliniek weet zich raad met hem.
Hij zit in afzondering en om de paar maanden wordt hij overgeplaatst om het personeel niet al te zwaar te belasten.
Waar hij komt, stijgt het ziekteverzuim.
Uiteindelijk belandt DE V. in afwachting van een plek in een tbs-instelling, in de Extra Beveiligde Inrichting (EBI) in Vught.

Op 28 juni 1999 besluit de Amsterdamse rechtbank, op advies, zijn tbs-status met een jaar te verlengen, maar ook om de dwangverpleging op te heffen.
Een fataal besluit.
Van de een op de andere dag, op 12 juli 1999, om elf uur ’s ochtends, mag de onbehandelbare tijdbom de zwaarst beveiligde gevangenis van het land verlaten.

Zoiets is nog nooit eerder vertoond.
De tbs- en gevangeniswereld was wel verlost van het grootste probleem.

Drie maanden later, op 16 oktober, wordt de dan 27-jarige licht autistische Tjirk van Wijk in zijn woning in Groningen vermoord, met zestig messteken afgeslacht.

Het openbaar ministerie eist levenslang wegens moord.
De rechtbank in Groningen veroordeelt Dirk de V. op 6 november 2000 tot veertien jaar celstraf en tbs met dwangverpleging wegens doodslag.
Niet de maximale, maar wel de maximaal haalbare straf voor doodslag, heet het dan.

Negen jaar geleden oogde Dirk de V., in zittingszaal 14 van de Groninger rechtbank, nog kwiek en explosief.
Hij is dan, hoewel ietwat vermagerd, een imposante verschijning.
Diepliggende ogen, enorme handen, sterk als een beer.
Om hem heen zitten acht leden van een speciale politie-eenheid.
Voor ieders veiligheid.

De behandeling van Dirk de V. is – niet heel verrassend – geen succes geworden.
In februari 2005 heeft hij een derde deel van zijn opgelegde gevangenisstraf erop zitten en kan worden begonnen met de tbs-behandeling.
Na twee jaar zeggen zijn behandelaars van tbs-kliniek Veldzicht in Balkbrug: niets meer aan te doen.
Longstay.

Daarna gebeurt er weinig. Om het personeel af en toe te ontlasten, wordt hij weer af en toe overgeplaatst.
De meeste tijd brengt hij door in een beveiligde isoleercel.
Begin dit jaar belandt De V. in tbs-kliniek De Rooyse Wissel in Venray.
De rechtbank Groningen beslist rond diezelfde tijd dat zijn tbs-status met twee jaar moet worden verlengd.

Dirk de V. gaat in hoger beroep.

Het is dinsdagochtend, vijf voor half twaalf, Waalzaal, gerechtshof Arnhem.
Een klik, een deur gaat open.
Een stem zegt: ‘Goeiemorgen.’

Dan schuifelt Dirk de V. de zaal in, voetje voor voetje, met een geopende mond.
Labiel en zo te zien wel 140 kilo zwaar.
Inmiddels 59 jaar, maar al een oude man.

De raadsheren vragen waarom hij in hoger beroep is gegaan.
Dirk de V: “Ik vind dat een mens het recht moet hebben te kunnen veranderen.’
Hij zegt dat hij de longstay niet ziet zitten.
Zegt: ‘Dat is als opgeven en ik wil niet opgeven.’

Als hij praat klinkt het alsof hij dronken is.
Het zullen de kalmerende medicijnen zijn.

De raadsheren zeggen dat zij niet gaan over de longstay.

De advocaat zegt dat De V. nu in voortdurende afzondering zit, in eenzame opsluiting.
De advocaat: ‘Hij zit in een cel van drie bij vier meter, met een vogeltje, hij mag geen contact hebben met anderen, wordt een uur per dag gelucht en mag zo nu en dan zijn moeder bellen. Dat is alles.’

De raadsheren: ‘Het beeld over u is erg somber en de veiligheidsrisico’s te groot.’
Ze vragen: ‘Hoe ziet u het zelf, hoe gaat het met u?’
Dirk de V: ‘Slecht. Lichamelijk slecht. De laatste tijd val ik vaak, evenwichtsstoornissen. Soms moet ik mij in een hoek werken om niet te vallen.’

De raadsheren: ‘U heeft nog steeds gedachten om mensen te vermoorden.’
Dirk de V: ‘Gedachten zijn vrij. Als ik goed word behandeld, krijg ik die gevoelens niet.’
De raadsheren: ‘Ze zoeken een geschikte plek voor u.’
De V: ‘Maar dat moet met behandeling.’

De advocaat-generaal (officier van justitie) eist de verlenging van de tbs met twee jaar.
Zegt: ‘De maatschappij moet tegen Dirk de V. worden beveiligd.’
Ze zegt om haar eis te onderbouwen dat er een incident in de kliniek is geweest, een incident met twee scharen.’
De V. zegt dat hij de scharen heeft ingeleverd. En dat het een goede zaak is geweest dat hij dat heeft gedaan.

Dat was onlangs, tijdens Pinksteren.

De advocaat: ‘Een verlenging is onvermijdelijk, maar het hof zou toch iets kunnen zeggen over de behandeling. Er rust een plicht op resocialisatie. Misschien heeft hij geen eerlijke kans gekregen.’
De raadsheren zeggen tegen De V. dat ze over twee weken uitspraak zullen doen. Dat hij daar niet speciaal voor hoeft te komen.

Dirk de V, moeizaam: ‘Tot over twee jaar.’

Rob Zijlstra

UPDATE – 22 SEPTEMBER 2009 – UITSPRAAK
Het hof in Arnhem heeft de tbs van Dirk de V. zoals viel te verwachten, met twee jaar verlengd. Met de gedragsdeskundigen is het hof van mening dat De V. blijvend delictgevaarlijk is en lange tijd zal moeten worden behandeld. Over de longstay doet het hof geen uitspraken.