Het kan raar lopen in de rechtszaal.
Wat op het ene moment waar lijkt, waar is of als waar wordt verkocht, kan twee weken later heel anders zijn.
Zonder dat er in de tussentijd iets aan de feiten is veranderd.

Er was een grote Bulgaar, een roemruchte vechtsporter in zijn land en daarbuiten, die in de binnenstad van Groningen een student de stuipen op het lijf had gejaagd.
Dat had hij gedaan met zijn imposante verschijning en een vervaarlijk ogend mes.
Behalve topsporter was hij ook houthakker en bodyguard geweest.
De student was kansloos, tuimelde van een trap en raakte lelijk gewond aan de hals.

De officier van justitie zag er een poging tot doodslag in.
Maar na maanden en na nader onderzoek werd het misdrijf teruggebracht tot een eenvoudige mishandeling.
De verwondingen in de hals, rapporteerden forensische onderzoekers, konden nooit zijn veroorzaakt door dat grote mes.

Justitie had er met haar ernstige verdenkingen naast gezeten.
De gevaarlijke Bulgaar had dat steeds gezegd, maar ze geloofden hem niet.
Ondertussen zat hij wel acht maanden in de cel.

De officier van justitie zei met het nieuwe inzicht dat een celstraf van acht maanden genoeg moest zijn en wat hem betreft mocht de verdachte Bulgaar per direct de gevangenis verlaten.

De rechters vonden dat niet zo’n goed idee.
Zij wilden nog eens goed over de ware toedracht nadenken.

Donderdag kwamen ze met hun waarheid: Bulgaarse Boris heeft zich wel degelijk schuldig gemaakt aan een poging tot doodslag op de Groninger student.
Niks acht maanden, maar twee jaar gevangenisstraf.

Tien minuten voordat dit vonnis werd uitgesproken, had de rechtbank de 27-jarige Jason B. uit Hoogezand ontslagen van alle rechtsvervolging.
Jason B. had er serieus rekening mee gehouden dat hij achttien jaar gevangenisstraf zou krijgen.
Dat was twee weken geleden tegen hem geëist.
Donderdagmiddag kon Jason B. gevangenis De Marwei in Leeuwarden als vrij man verlaten.

Hij heeft slechtere dagen in zijn leven gekend.

De officier van justitie beschuldigde B. van moord, drie pogingen daartoe en een gewelddadige beroving.
In november 2009 schoot hij in zijn woning in Hoogezand de 26-jarige Farrel Provence neer.
De Amsterdamse rapper overleed korte tijd later.
Drie andere mannen raakten gewond doordat vier rondvliegende kogels hun benen troffen.

De officier van justitie had vol vertrouwen de rechtbank voorgehouden dat de slachtoffers de waarheid spraken en de verdachte de gemene leugens.
De rechters hoorden het aan, bestudeerden de aangeleverde bewijzen en besloten dat de waarheid precies andersom moet zijn.

De rechters vinden dat Jason B. de waarheid heeft gesproken en bestempelden de verklaringen van de slachtoffers als onbetrouwbaar, als niet waar.
Het verschil tussen deze twee waarheden: 18 jaar.

Zo raar kan het dus lopen.
Hij die dacht eindelijk naar huis te kunnen, moet blijven en hij die vreesde nog jaren te moeten zitten, kon gaan.

De dag in zittingszaal 14 was begonnen met een turnleraar uit Noord-Groningen, over wie justitie zegt dat hij seks heeft gehad met een minderjarige, maar zeer talentvolle, pupil.
Een tiener op turnniveau zes.
De pupil beweert het en de bestuursleden van de gymnastiekvereniging hadden het altijd al gedacht.
Om hun waarheid onder ogen te zien hadden de voorzitter, de secretaris en de penningmeester zich op een woensdagavond verstopt in de bosjes naast het gymnastieklokaal.
Toen hadden ze gezien dat plots het licht in de zaal uitging, terwijl hij en zij nog binnen waren.

Bingo, zeiden ze.
Zeiden we het niet?

De turnleraar ontkent.
Hij zegt dat wat zij beweert niet waar is, dat het niet is gebeurd, maar dat hij wel is ontslagen en met de nek wordt aangekeken.
De officier van justitie denkt in volle overtuiging dat hij liegt en zij niet.
En omdat dat de waarheid moet zijn, moet de turnleraar gestraft.
Met anderhalf jaar celstraf.
Over twee weken beslissen de rechters.

In de rechtszaal draait alles om de zoektocht naar de waarheid.
Soms wordt die gevonden.
De waarheid kan best ongeloofwaardig zijn.
Er zijn juristen die vinden dat de waarheid alleen dat is wat bewezen kan worden.
De juridische waarheid hoeft dus helemaal niet te kloppen met wat er echt is gebeurd.

En het kan nog complexer.
Wetenschapsfilosoof Ton Derksen denkt dat uitgerekend strafrechters, officieren van justitie en rechercheurs grotere kans lopen ernstige fouten te maken bij het zoeken naar de waarheid dan anderen.
De waarheidsvinding in strafzaken heeft veel weg van een loterij, stelt hij.
Hij schreef er een boek over dat vorige week verscheen: De Ware Toedracht.

Ton Derksen ontrafelde de waarheid in de zaak van Lucia de Berk (de B.), de Haagse verpleegster die tot levenslang werd veroordeeld, maar dankzij Derksen na zes jaar cel alsnog werd vrijgesproken.
De filosoof zette met zijn denkwerk heel justitie en een boel rechters in hun hemd.

Derksen schrijft dat mensen – alle mensen – tekort schieten bij het waarnemen van de alledaagse werkelijkheid.
Daar kunnen wij niets aan doen, want zo zijn mensen.

Soms vindt de waarheid stal noch haard.
Daar moeten wij het voorlopig mee doen.

Rob Zijlstra

.

UPDATE – 23 september 2010 – uitspraak
De turnleraar is vrijgesproken. Er is, concludeert de rechtbank, geen wettig en overtuigend bewijs dat de man ontuchtige handelingen heeft gepleegd. Het directe bewijs berust slechts op de verklaring van het meisje. Dit is onvoldoende en steunbewijs ontbreekt. Wel stelt de rechtbank dat er tussen de docent en de pupil mogelijk meer is geweest dan alleen een vriendschappelijke relatie. Dat levert op z’n hoogst een verdenking op waaruit geen conclusies kunnen worden getrokken. Ook merkt de rechtbank op dat de bestuursleden die in de bosjes lagen om de twee te bespieden, niets hebben waargenomen.

HET VONNIS

UPDATE – 25 oktober 2012 – uitspraak hoger beroep
De turnleraar is veroordeeld in hoger beroep. Het Openbaar Ministerie had net als in Groningen 18 maanden geeist. Passend en geboden, vindt het hof. Anders dan de rechters in Groningen oordelen de raadsheren dat de verklaring van het slachtoffer betrouwbaar en geloofwaardig is en dat er voldoende steunbewijs is die die verklaringen onderbouwen. Dan gaan het met name om de gestuurde sms’berichten en de cadeautjes die de leraar aan haar schonk.

HET ARREST