Op 21 maart 2010 gebeurt er iets verschrikkelijks op een balkonnetje van een flatwoning aan de Lierstraat in Groningen.
Rond elf uur die zondagochtend wordt daar de dan 35-jarige Fatma Abdelaziz doodgestoken.
Met 25 messteken.
De officier van justitie spreekt van een weerzinwekkende moord en eist achttien jaar gevangenisstraf.

De dader is Ali (52).
Hij wordt kort na de steekpartij op straat aangehouden, met de armen in de lucht, de handen onder het bloed.
Niet alleen buren zijn getuige van het drama, ook hun 5-jarige dochter heeft het moeten aanzien.

Volgens de officier van justitie handelde Ali met voorbedachten rade.
Hij, een traditionele islamitische man, was gekrenkt en wilde zijn eer redden.
Ali zegt dat dat niet zo is, maar dat ineens alles donker werd en dat hij weer bij zinnen kwam toen hij het bloed aan zijn handen opmerkte.

Hij zegt dat hij Fatma niet heeft willen doden.
Dat hij niet een traditionele islamitische man is, maar al 22 jaar in Nederland leeft en weet wat de waarden en normen hier zijn.
Af en toe moet hij huilen.

De rechters willen van hem weten hoe eerlijk die tranen zijn.
De rechters vragen dat omdat hij niet de waarheid wil vertellen over zijn achtergrond.
Hij zegt dat hij Ali heet en in 1958 is geboren in Bagdad.
Maar tijdens het onderzoek wordt duidelijk dat Ali in werkelijkheid Abdel heet en in 1963 is geboren in Cairo.
Hij zegt dat hij geen antwoorden heeft op vragen die vragen naar zijn identiteit.
De rechters zeggen dat de tranen van Ali misschien niet echt zijn, omdat hij, Abdel in werkelijkheid, zakelijk en berekenend is.

Aan het drama gaan dingen vooraf.
Bijvoorbeeld het volgende:

Om 10.17 uur die zondagochtend belt Fatma ruim 35 minuten (in het dossier: 2120 seconden) met een collega van haar werk.
Dat gesprek duurt tot 10.52 uur.
Om 11.05 wordt via 112 alarm geslagen.

Conclusie: Fatma is na 10.52 uur en voor 11.05 uur om het leven gebracht.

De collega van Fatma speelt een rol.
Hij wordt drie keer gehoord door de politie, de eerste keer twee dagen na het drama.
Pas tijdens de derde keer, op 26 mei – ruim twee maanden later – vertelt hij aan het einde van dat telefoongesprek met Fatma een raar geluid te hebben gehoord.
Een boem, gerinkel, toen een schreeuw.
En dat het gesprek abrupt werd beëindigd.

Waarom heeft die collega dat niet direct aan de politie verteld?
Waarschijnlijk, zo valt tijdens de zitting te beluisteren, omdat Fatma en die collega een heimelijke relatie hadden.
De officier van justitie: ‘Hij moest een paar bruggen over voordat hij dit verhaal kon vertellen.’

Uit onderzoek blijkt dat Fatma in de drie maanden voorafgaand aan het drama 469 maal telefonisch contact heeft gezocht met die collega.
En die collega in diezelfde periode 853 maal met haar.
Er zijn sms’jes met teksten die erop duiden dat de relatie meer was dan alleen een vriendschappelijke.

Fatma telefoneert met haar collega.
Plots een boem, gerinkel, een schreeuw.
Ali (Abdel) komt binnen.
Zij verbreekt abrupt de verbinding en zegt: ‘Ik hou niet van jou. Ik heb een ander.’
Kort daarna bellen buren 112.

Ali zegt dat het anders is gegaan.
Hij was naar Fatma toegegaan om met haar te praten.
Vijf minuten, had ze gezegd.
Toen hij binnenkwam, had Fatma een mes in handen.
Ze schreeuwt, hij vertrekt, zij blijft schreeuwen.
Daarom, zegt hij, gaat hij terug, slaat het ruitje van de deur in, opent de deur, pakt het mes uit de handen van Fatma, hoort het dochtertje roepen ‘mama, nee’.
En toen werd alles donker.
Zegt dat het voelde alsof zijn hand met daarin het mes door iemand anders werd geleid.

Buren zeggen dat ze wel de deur hebben gehoord.
Maar niet het geschreeuw.

De rechters zeggen dat zijn verhaal, zijn lezing, niet kan kloppen met het feit dat Fatma tot 10.52 uur telefoneerde met de jongen van haar werk.
Ze vragen: ‘Bent u wel eerlijk?’
Hij zegt: ‘Ja.’

Ali kwam in 1988 naar Nederland en krijgt in 1995 de Nederlandse nationaliteit.
In februari 1996 trouwt hij met de jonge Fatma.
Het is een georganiseerd huwelijk.
In 1998 komt Fatma naar Nederland.
Het huwelijk wordt in augustus 2001 ontbonden, maar ze houden wel contact.
Formeel betrekt Ali een andere woning die hij onderverhuurt.

Terwijl Ali fietsen repareert, gehoorzaamt Fatma aan de wetten van haar man.
Dit verandert als zij in 2008 via de sociale dienst een baan krijgt bij de Groninger Archieven.
Daar komt de vrouw, die in Cairo een universitaire opleiding heeft genoten, tot bloei.
Zij ontwikkelt zich, hij verslonst.

Ze krijgt van hem te horen dat de kleding die ze draagt als ze naar haar werk gaat, kleding is die je draagt als je naar een feest gaat.
En dat het niet goed is dat zij zich opmaakt.
In januari 2010, rond half elf ’s avonds, komt de politie er aan de deur na een melding van huiselijk geweld.
Ali wordt door de politie, in het bijzijn van de kinderen, weggestuurd.
Agenten zeggen dat hij de woning niet zonder toestemming van Fatma mag betreden.

Fatma is bang dat hij de kinderen zal meenemen naar Egypte.
Mede daarom was zij bezig de kinderen haar achternaam te geven.
En ze hoopte dat hij een straatverbod zou krijgen zodat hij haar thuis niet lastig zou vallen.

Maar Ali wil de relatie herstellen.
Hij vraagt familieleden, de oudste broer, te bemiddelen.
Zoekt hulp bij de imam en de voorzitter van de moskee.
Hij smeekt haar, gooit zich op de grond voor haar voeten.

Maar Fatma is een moderne moslimvrouw geworden en wil niet meer.
Ze wil nu haar eigen leven, in Nederland met haar kinderen.
Ze heeft ambities en wil definitief scheiden.
Maar Ali zou gezegd hebben: ‘Scheiden, dat nooit, zelfs niet als de hemel op de aarde valt.’

De rechters vragen of het waar is dat hij zijn vrouw op het balkon, zichtbaar voor de buitenwereld, heeft afgeslacht om de eer te redden?
Dat hij daarom ook haar hoofddoek aftrok en die naar beneden gooide?
Omdat ze een hoer zou zijn?

Ali schudt het hoofd, zegt dat het niet waar is.
Hij huilt en vertelt haast onverstaanbaar dat hij zo veel spijt heeft.
Omdat zijn kinderen nu geen moeder meer hebben.
En dat hij in twee minuten tijd zijn leven kapot heeft gemaakt.
De rechters: ‘Even voor alle duidelijkheid, u bent hier geen slachtoffer.’

Is het moord of, zoals de advocaat het zegt, een passionele doodslag?
Voorbedacht of een impulsieve daad, een ogenblikkelijke gemoedsopwelling nadat zij riep dat ze een ander had?

Direct nadat Ali op het balkon een einde maakte aan het leven van de jonge vrouw, haalt hij uit een kast een envelop met daarin 3500 euro.
Met dat geld gaat hij naar de buren, zegt – voordat hij weer naar buiten rent – dat hij Fatma heeft gedood en dat het geld is bestemd voor de kinderen.

Aan de vooravond van het drama heeft Ali een gesprek met de voorzitter van de moskee. Hij praat over een gezinsdrama dat zich kort daarvoor in Limburg heeft afgespeeld.
Een vader vermoordde daar zijn kinderen en echtgenote en pleegde toen zelfmoord.
De voorzitter zegt tegen Ali dat je niet de moeder van je kinderen mag vermoorden.

Er is onderzoek gedaan naar het mes.
Had hij dat mes vanuit zijn eigen woning meegenomen?
De politie vindt daarvoor geen aanwijzingen.
De oudste zoon krijgt vier messen voorgelegd.
Hij herkent er drie, maar niet mes nummer 2.
En dat is wel het mes.

Er is een schriftje gevonden in een wit mapje.
Ali had daarin woorden geschreven, woorden als vrijspraak, ontslag van alle rechtsvervolging, vergiffenis, afscheid nemen.

In het Pieter Baancentrum wordt vastgesteld dat Ali een man is met een lage intelligentie, misschien wel zwakbegaafd.
Maar er worden geen stoornissen vastgesteld.
Hij is volledig toerekeningsvatbaar, zij het, zegt de psycholoog van het PBC, met een paar slagen om de arm.
Ali had gezegd dat hij teleurgesteld is in de bevindingen van het onderzoekscentrum.
Rechters: ‘Hoezo?’
Ali: ‘Als je normaal bent, dan doe je zoiets toch niet?’

Rob Zijlstra

Afgelopen zaterdag is in Groningen een benefietconcert gehouden, een initiatief van collega’s van Fatma. Diverse Groninger muzikanten en dichters hebben hier aan bijgedragen. De opbrengst is bestemd voor de kinderen. >> vrienden van Fatma

.

UPDATE – 11 oktober 2010 – uitspraak
Ali is conform de eis veroordeeld tot een gevangenisstraf van 18 jaar.  Ali liep al langere tijd met kwade gedachten rond en drong zich op aan het slachtoffer. Hij kon niet verkroppen dat zijn vrouw bij hem weg wilde. Hij voelde zich in toenemende mate in zijn eer gekrenkt. De rechters stellen dat hij heeft gehandeld uit een van te voren genomen besluit. Daarmee is de voorbedachte rade – en dus moord – bewezen.

HET VONNIS

.

UPDATE – 21 april / 4 mei 2011 – hoger beroep / uitspraak
Ali is door het hof veroordeeld tot 18 jaar celstraf wegens moord. De straf is conform de eis in hoger beroep. De advocaat pleitte voor doodslag en een lagere vrijheidsstraf.

.

UPDATE – 9 oktober 2012
Het strafproces in hoger beroep tegen de inmiddels 54-jarige Ali moet over. Dit heeft de Hoge Raad bepaald. Volgens het hoogste rechtscollege heeft het hof te gemakkelijk aangenomen dat er sprake is geweest van voorbedachten rade en dus van moord. Hier moet in een nieuwe strafzaak opnieuw naar worden gekeken.
Volgens de Hoge Raad staat niet vast dat Ali tijdens het steken zich heeft kunnen beraden, een vereiste om van moord te kunnen spreken. De zaak was bij de Hoge Raad aanhangig gemaakt door strafrechtadvocaat Mathieu van Linde uit Groningen.
Het hof in Leeuwarden moet de zaak opnieuw behandelen. Mocht het hof tot een ander oordeel komen, doodslag in plaats van moord, dan zal dat gevolgen hebben voor de hoogte van de straf.

UPDATE – 14 februari 2013 – nieuwe eis
Voor het hof in Leeuwarden is opnieuw 18 jaar celstraf geeist tegen Ali nadat de Hoge Raad besloot tot een nieuwe proces. Het OM houdt vast aan de kwalificatie moord.

UPDATE – 28 februari 2013 – uitspraak
Het hof in Leeuwarden ziet voldoende bewijs voor de voorbedachten rade. De opgelegde straf is opnieuw 18 jaar wegens moord.

HET ARREST

UPDATE – 6 oktober 2014 – nieuwe eis
Het Openbaar Ministerie heeft in hoger beroep (3e keer) 13 jaar celstraf geëist. Uitgangspunt is niet meer moord, maar doodslag. Daarom een lagere strafeis. Het OM is tot een ander inzicht gekomen, zo werd in de rechtszaal gezegd. Het hof in Arnhem doet over twee weken uitspraak.

UPDATE – 20 oktober 2014 – uitspraak / arrest
Geen moord, wel doodslag. Geen 13 jaar (eis), maar 12 jaar.

HET ARREST (20 okt ’14)