Wij schreeuwen graag ons gelijk van de daken.
Het gevaar van dat geschreeuw, schreef de dichter, is dat we dan niet kunnen horen wat de ander te zeggen heeft.

Een ander zou Ronald kunnen zijn.
Ronald is 36 jaar en crimineel.
Hij heeft iets te melden, want hij zit met de gebakken peren.
De kans dat wij roepen, eigen schuld, dikke bult, is groots aanwezig.
Zit maar op de blaren.

Ronald is crimineel omdat hij – zijn laatste misdaad – in februari 2009 in dertien dagen tijd acht gewapende overvallen pleegde op tankstations.
Het wapen was een mes.
Het ging om de Gulf in Groningen, de Shell bij Ten Post, de Gulf en Texaco in Putten, de BP in Barneveld, Easyfill in Grace, de Gulf in Hoevelaken en de BP in Maasdriel.

De slachtoffers zijn de medewerkers en –sters.
Onder wie een jongen van zestien en een zwangere vrouw, noteert het gerechtshof in Leeuwarden fijntjes in het arrest.
Ronald kwam binnen, met zijn NY-petje op, mes in de hand, vroeg dan eerst om een pakje Marlboro en riep dan plots nare dingen, als ‘geld, geld’.
En ook: ‘Als je binnen vijf minuten de politie belt, kom ik terug en maak ik je dood.’

Zo kreeg hij zijn zin.
Daarna vluchtte hij, in steeds dezelfde auto, een rode Suzuki Swift.
Toen dat begon op te vallen, kregen ze hem in de smiezen.
En werd hij aangehouden.
De auto stond gewoon op zijn naam.

Het openbaar ministerie in Groningen eiste vorig jaar voor die acht overvallen vijf jaar gevangenisstraf.
Zijn advocaat van toen repte van tunnelvisie en over een mogelijke onbekende Hagenees als dader.
Vrijspraak dus.
De rechtbank dacht van niet en veroordeelde Ronald conform de eis tot vijf jaar celstraf.

De ontkennende Ronald ging in hoger beroep, want hij zei dat hij er niets mee te maken had.
In afwachting van het appel, belandde hij in de gevangenis van Heerhugowaard.
Daar zette hij zijn strijd vol onschuld door.
Hij hopte van de ene na de andere topadvocaat van Nederland en besteedde een fors deel van zijn energie aan klachtenprocedures.
Een aanzienlijk deel van zijn beltegoed ging op aan dagelijkse telefoontjes aan zittingszaal 14.

Gedragsdeskundigen gingen met hem aan de slag en na een tijdje achter de tralies werd hij overgeplaatst – doorgefaseerd in gevangenistermen – naar de forensisch psychiatrische kliniek in Heiloo.
Daar vond Ronald rust in zijn onrustige kop.
Daar had hij het in al zijn onschuld ook best naar zijn zin.
Hij mocht dieren verzorgen.
Soms schreeuwde hij, waardoor anderen hem niet konden horen.
Het besef dat hij hulp nodig had om te overleven, om het criminele milieu te verlaten, groeide uit tot een overtuiging.

Tot begin dit jaar.
Toen kreeg hij te horen dat was besloten tot terugplaatsing – terugfasering? – naar de gevangenis.
Ronald protesteerde en procedeerde en toen dat niet hielp, bedacht hij een wanhoopsdaad: hij nam de benen.

Hij stapte op de trein naar Polen en hield zich daar weken schuil.
Hij belde iedere dag en tot slot ook de politie.
Op 24 februari dit jaar meldde hij zich op een bureau in Amsterdam.
Amsterdam bracht de gevlogen vogel terug naar de gevangenis van Heerhugowaard.

Twee weken geleden diende zijn zaak in hoger beroep voor het gerechtshof in Leeuwarden.
Er zijn geen wettige en overtuigende bewijzen, sprak de advocaat.
Vijf jaar onschuldig vast, is niet eerlijk, had Ronald tegen de raadsheren gezegd.

De gedragsdeskundigen brachten in dat verdachte in de zin van een ‘Stoornis van Asperger’ in verminderde mate toerekeningsvatbaar is.
Zonder een behandeling is er een de kans op herhaling.
Ronald had geknikt, hij zei dat hij een stok achter de deur best zou kunnen gebruiken.

De advocaat-generaal eiste, alles overwegende, een gevangenisstraf van vijf jaar.

Afgelopen vrijdag kwam het gerechtshof met de uitslag.

Acht overvallen zijn ernstige feiten, vinden de raadsheren van het hof.
Het zijn ook feiten die grote angst en onrust veroorzaken en de samenleving schokken.
Het hof merkt in het arrest op dat de oriëntatiepunten voor dit soort delicten twee jaar per delict voorschrijven.
Dat zou simpel opgeteld zestien jaar cel zijn.
Maar, redeneert het hof dan, de rechtbank van Groningen heeft maar vijf jaar opgelegd en de
officier van justitie in hoger beroep heeft ook vijf jaar cel geëist.
Het hof: wie zijn wij dan om van vijf, zestien te maken?

Maar dan, de stoornis.
De raadsheren lazen in het dossier over beïnvloedbaarheid, sociaal onvermogen, externe stressoren, rigide denkpatronen, impulsief, structurele kwetsbaarheid, een stevig behandel- en begeleidingskader, kans op recidive vrij hoog, langdurig en steunend behandelklimaat.

Het hof ‘in onderling verband en samenhang bezien’ oordeelt: vijf jaar celstraf plus tbs met dwangverpleging.

De tbs-maatregel was niet door adviserende deskundigen bepleit en ook niet door het openbaar ministerie geëist.
Maar het is wel opgelegd.
Had Ronald niet in hoger beroep gegaan tegen het vonnis van de rechtbank Groningen, dan was hij met zijn vijf jaren volgend jaar vrij man geweest.
Nu wacht hem een jarenlang verblijf in een tbs-kliniek.
Gemiddelde behandelingsduur tegenwoordig: 9 jaar.

Gebakken peren.

Wie roept dat verdachten ‘steeds vaker ‘ tbs eenvoudig weten te ontlopen door simpelweg te zwijgen, heeft het mis.

Ik zeg dat er ook mensen zijn die vinden dat zestien jaar celstraf nog beter was geweest.
Ronald zegt dat hij dat weet.
Zegt: ‘Dat kan ik nog begrijpen ook.’
Zegt dan: ‘Maar ik ben niet gek, niet gestoord.’
Zegt: ‘Ik heb mij dommer voorgedaan dan ik ben. Maar dat was verdedigingsstrategie. Tbs is nooit aan de orde geweest.’

Twee jaar lang ontkende hij de overvallen te hebben gepleegd, aan de telefoon, bij de politie, misschien wel tegen zijn advocaten en zeker in de rechtszalen van de rechtbank en het gerechtshof.

Nu zegt hij: ‘Ik heb het gedaan. Ik geef het toe. Ik heb die acht tankstations overvallen, ik kan alle details herinneren, ik ben niet gek. Ik heb er staan posten, ik heb vooraf de vluchtroutes uitgedacht. Bij volle verstand. Ik heb het gedaan en ben volledig toerekeningsvatbaar.’

En dan: ‘Ik heb spijt. Ik wil dan ook publiekelijk mijn excuses aanbieden aan de slachtoffers. Door mijn ontkenningen heb ik hen altijd en veel te lang in onzekerheid gelaten. Nu ik beken hoop ik dat de slachtoffers er een streep onder kunnen zetten.´

Het klinkt als een laatste woord.
Maar hij zal wel blijven bellen.

Rob Zijlstra

• Suzuki Swift
• Gevlogen

.