ook nrc handelsblad doet er aan mee
Een eis van zeven jaar?
Daar kun je ook iemand voor omleggen, zei een advocaat in de wandelgangen van de Groninger rechtbank.
Iemand anders beweerde dat justitie nog een rekening heeft te vereffenen met de 24-jarige Johnny B.
Omdat de rechtbank hem in 2008 ‘slechts’ veroordeelde tot netto vijftien maanden celstraf terwijl toen vijf jaar was geëist.
Zeven jaar.
Voor het idee: de rechtbank in Groningen legde sinds 2005 zeven maal een gevangenisstraf van zeven jaar op: een keer voor moord, drie keer voor doodslag en drie keer voor een poging tot moord.
Ik ben een goeie jongen, zei Johnny B. donderdag tegen zijn rechters.
Eigenlijk zijn we ratten, zou hij tegen medeverdachte Johannes V. hebben gezegd, in de auto (met afluisterapparatuur) op weg naar een woning in Spijk om daar in te breken.
Zeg ‘Johnny B.’ in Limburg (of Zeeland) en de kans is groot dat de reactie luidt: ‘de pyromaan van ’t Zandt’.
Gedragsdeskundigen die hem in 2008 onder de loep namen, concludeerden dat Johnny B. juist geen pyromaan is, dat hij niet lijdt aan de ziekelijke stoornis die pyromanie heet.
Donderdag, tijdens het twaalf uur durende strafproces, viel het woord niet eenmaal.
Wij van de media blijven hem wel hardnekkig zo noemen.
Misschien is het verleidelijk iemand in een hokje te stoppen, omdat het geen prettige gedachte is dat gewone mensen ook ongewone, ja zelfs hele nare dingen kunnen doen.
Johnny B. is een mythe geworden, met nationale bekendheid als twijfelachtige eer.
De naam bekt ook best lekker voor een crimineel.
Maar is hij dat ook?
In 2008 werd hij, toen 19 jaar oud, verdacht van 22 brandstichtingen; hij werd veroordeeld voor één brandstichting en twee pogingen daartoe.
Donderdag ging het om zeven brandstichtingen: in een woning, driemaal een caravan, een auto, een schuurtje, een rolletje papier in een pinautomaat.
Daarnaast: negen woninginbraken en een vernieling.
Geen kinderachtige verdenkingen.
De auto, die explodeerde, was een aangepaste auto, de eigenaar was ervan afhankelijk.
Het zal je caravan of pinautomaat maar zijn.
En ook het plegen van inbraken past beter bij rattengedrag, dan dat het het werk is van een ‘goeie jongen’.
Officier van justitie Rianne Wildeman presenteerde in de bomvolle rechtszaal de bewijzen en dat deed zij – met PowerPoint op een scherm van drie bij vijf meter – op overtuigende wijze.
Na haar verhaal was maar een conclusie mogelijkheid: Johnny B. heeft zijn reputatie eer aan gedaan, hij is schuldig.
En maatje Johannes V. ook.
Nadat de officier van justitie had gesproken en de strafeisen op tafel had gelegd (zes jaar voor Johannes V.), verlieten de meeste journalisten met een eenzijdig verhaal de rechtszaal.
Ruim voor etenstijd.
Het proces zou nog tot half tien ’s avonds duren.
In die tijd gaven de advocaten tegengas, om evenwicht in het relaas van justitie te brengen.
De advocaten: wanneer het waar is wat justitie wil doen geloven, dan heeft Johnny B. zijn misdaden gepleegd terwijl het observatieteam van de politie toekeek.
Dat is zo bizar, zeiden ze, dat het misschien helemaal niet waar is wat de officier van justitie zo stellig beweert.
De rechtszaal was toen al bijna leeg.
Bij te veel evenwicht vallen bestaande beelden om.
Blijkbaar houden we liever de mythe in stand.
Rob Zijlstra
zittingszaal 14 | 2004 - 2022 
De OM probeert een goede zaak neer te zetten. Johnny en Johannes hebben in de laatste twee maanden van vrijheid ook niet stl gezeten. En dan zou het nu persoonlijk worden gemaakt vanwege een lage eerdere veroordeling, de extra traceermiddelen die zijn ingeschakeld, meegaan in de mythevorming, enz? Vind ik vergezocht. Net zoals de opmerking dat het observatieteam “toe keek”.
Het is toch wel zo, want dat bleek uit het verhaald van de officier. Ze zaten er eigenlijk steeds met de neus bovenop!
@nuance,
Over nuance gesproken.
Een sportverslaggever zou het niet wagen, niet in zijn of haar hoofd halen om na de eerste helft de arena te verlaten en vervolgens wel over heel de wedstrijd te berichten. Het OM heeft de zaak, zoals ik ook schreef, inderdaad goed neergezet, maar het is wel een eenzijdig verhaal. Het is de eerste helft. Het feit dat het observatieteam ‘toe keek’ is ook afkomstig van het openbaar ministerie, niet van de advocaten. Dus hoezo, vergezocht?
Maar wat ik vooral merkwaardig en niet goed vind, is dat wij de media (van RTVNoord, Volkskrant, AD, Telegraaf tot aan het ANP aan toe) wel verslaggevers naar zo’n zitting sturen – kennelijk omdat het belangrijk en nieuwswaardig is – maar dat de verslaggevers weggaan, terwijl het strafproces nog in volle gang is.
Dat moet gemakzuchtige, niet in de feiten geïnteresseerde, maar negen-tot-vijf journalistiek, heten.
rob zijlstra
Rob,
Ik geef je groot gelijk dat als een verslaggever een zitting verslaat hij/zij dat eenzijdig doet door halverwege de zitting te verlaten. Toch, als alleen de kern (eis van OM) in het nieuws komt dan heeft het bericht geen diepgang, een eigen keuze van de betreffende journalisten.
Je verhaal heeft de titel ‘de mythe’. Daarna smeedt je het verhaal aan elkaar door mogelijke verschillende zienswijzen over Johnny en OM te benoemen. Van goede jongen tot rattengedrag, de diagnose dat Johnny niet aan pyromanie lijdt, de suggestie dat het OM nog een appeltje met Johnny te schillen had, dat het observatieteam toekeek. In je latere toevoeging lees ik dat het OM die woorden zelf heeft gebruikt. Het leek erop dat dat de toevoeging was van de advocaten in al die uren daarna. Ik ben benieuwd naar wat de advocaten dan wel hebben aangedragen. Je wekt een boel vragen op t.a.v. de manier hoe het OM het onderzoek heeft gedaan. Maar is het OM diegene die de mythevorming rond Johnny heeft doen ontstaan? Destijds waren er alleen verbanden te zien tussen een boel branden en een einzelganger die dat op zijn geweten had. Het werd niet in verband gebracht met inbraken. In die periode was er ook gerede twijfel of hij alleen opereerde. Heeft het OM dan nu alles uit de kast gehaald om Johnny aan de schandpaal te nagelen of om goed beslagen ter ijs/eis te komen? Is het legitiem dat een observatieteam zolang toekijkt of hadden ze met zoveel minder bewijs bij de eerste inbraak al tot actie over moeten gaan?
De vragen waar ik de laatste twee dagen mee worstel zijn de volgende. Naar mijn beperkte kennis is de aanname dat een ‘zuivere’ pyromaan alleen werkt en vaak als omstander kijkt naar de reacties van anderen. Een pyromaan wil zijn ‘eigen’ brand zien. Daarnaast heb je ook brandstichting die vanuit een soort vandalisme gebeuren. Dat gebeurt in groepsverband (kan ook met z’n tweeen). Dan zijn er zoveel andere beweegredenen die de dynamiek in de groep (tweetal) bepalen. Nu is ook Johannes V. junior in beeld. Nu weet ik niet hoe die twee broeders in criminaliteit op elkaar inwerken. Wat ik me wel kan voorstellen is dat het meer is dan hand- en spandiensten verlenen en als er een van hen afhankelijker in zijn persoonlijkheid is dan kan dat een hele rare en griezelige samenwerking tussen beiden zijn. Is Johannes destijds ook bij de branden betrokken geweest en heeft Johnny hem in zijn loyaliteit buiten beeld gehouden? Misschien is dit wel de blinde vlek in de mythe. In zijn eentje is hij de ‘pyromaan’. Tegelijkertijd betwijfel ik de door mij aangedragen mogelijkheid, want waarom is Johnny dan de enige die driemaal een caravan in brand steekt?
M.b.t. de opmerking over mijn nickname. Een inkoppertje die vaker is gemaakt. ook een kleurschakering mag complementair zijn.
Rob,
Je schrijft geweldige “stukjes”. Mijn dank lees het super graag. Ook stel je het werk van de journalisten in de openbaarheid opdat er een betere verslaggeving komt. Ook dank.
Maar Rob… ik heb zo het gevoel dat b.v. ook in deze zaak johnny b, jij je zo in de verdachte kan verplaatsen dat je zo weinig, dat gevoel opschrijft ,dat je normaal zo goed kunt verwoorden,voor de dader…………wat het voor de slachtoffers heeft betekend en vooral ook als we niet oppassen wat er nog meer kan gebeuren.
Jij moet toch ook gevoel hebben bij het idee dat je huis zomaar in de brand kan gaan met opzet.
Bedoel hier uitdrukkelijk mee, niet dat je zwaarder straffen gaat voorstellen of zo hoor. Ook niet iemand veroordelen als die verdachte is. Maar als we alleen de advocaat (denk beeldig, jij in dit geval) laten spreken dan wordt het eenzijdig toch.
Maar bovenal dank dat we mogen genieten van je schrijven. En weet niet of ik gelijk heb hoor maar is wel mijn gevoel.
Mythe, mythe..
Ik meen mij te herinneren dat de verdachte niet mee wenste te werken aan psychologisch onderzoek om inzicht te krijgen in zijn handelen. Is er nu nieuw onderzoek geweest?
Ik denk dat deze dader (veroordeeld voor 2 pogingen + 1 voltooide brandstichting) en verdachte in tientallen andere brandstichtingszaken wel degelijk als pyromaan beschouwd kan worden en ZEKER als zodanig behandeld zou moeten worden. Dat hij daarnaast ook nog vernielingen en inbraken heeft gepleegd maakt voor de diagnose weinig uit; het een sluit het ander helemaal niet uit.
Is dat juist niet de opzet van verdachte? Om niet aan een ”ziekelijke” stoornis te lijden zodat hij de TBS maatregel ontloopt?
De conclusies van deze gedragsdeskundigen uit 2008 logen er toen trouwens al niet om:
“In zijn aanvullende rapportage van 11 oktober 2008 vermeldt de psycholoog (voor zover hier van belang) dat er – zoals eerder was geconstateerd – sprake is van PDD-NOS en dat op grond van nader onderzoek thans moet worden geconcludeerd dat deze stoornis gepaard gaat met forse dyssociale, narcistische en paranoïde trekken in de persoonlijkheid. Inmiddels is veel duidelijker geworden dat een narcistisch motief een emotionele reden vormt voor verdachte om de feiten te plegen. Van een expliciet waanachtige problematiek is, gelijk de psychiater meent, geen sprake is. Wel dient momenteel (ten tijde van het aanvullend onderzoek: toevoeging van de rechtbank) te worden uitgegaan van een toestand van magisch-denken in de vorm van paranoïde betrekkingsideeën. Een dergelijke toestand van magisch denken ontstaat wanneer de realiteit zo bedreigend is geworden dat hij op geen andere manier met de psyche geïntegreerd kan worden gehouden, dan door de realiteit wat los te laten. Een dergelijk situatie vergroot de kans op de ontwikkeling van betrekkingswanen.
Onduidelijk is of ook al ten tijde van het plegen van de delicten sprake was van paranoïde betrekkingideeën.
Geconcludeerd moet worden dat verdachte het plegen van de feiten ((pogingen tot) brandstichting) verminderd toegerekend kan worden. ”
En Takkenkamp: ”Op dit moment zijn er bij verdachte onvoldoende aanwijzingen om te spreken van een ziekelijke stoornis der geestvermogens bijvoorbeeld in de vorm van pyromanie. ”
Om vervolgens aanvullend te concluderen:
“In zijn aanvullende rapportage d.d. 1 september 2008 merkt Takkenkamp op, voor zover hier van belang, dat verdachte sinds het vorige onderzoek achterdochtiger en paranoïder lijkt, doch dat dit niet zodanig is dat er gesproken kan worden van waanachtige ideeën of een randpsychotisch toestandsbeeld.”
Dat ”Op dit moment” was dus ruim 4 jaar en 20 brandstichtingen geleden.
Om dan maar af te sluiten met een quote van wikipedia over de mythe:
“Het woord mythe wordt in het dagelijks spraakgebruik vaak ten onrechte verstaan als fictie, iets dat nooit gebeurd is, een verzonnen verhaal. Een mythe wordt echter vaak opgevat als een zinrijk, betekenisvol en zelfs rëeel verhaal, al bevat de vertelling vele elementen die niet rëeel zijn in letterlijke of historische zin. In dit verband zei Mircea Eliade, een godsdiensthistoricus, hierover ooit: “Myths tell only of that which really happened.”
Dag Rob,
Ik had gehoopt juist in deze zaak dat zowel de beide advocaten van de verdachte en het Openbaar Ministerie gebruik zouden maken van de nieuwe wetgeving. Ik volsta met een link zodat het duidelijk kan worden. http://depoortvangroningen-alex.blogspot.com/2012/04/wetten-geven-rechters-meer-armslag.html
Een paar weken geleden was er een uitzending van – ik geloof – Opspring Verzocht, van Jaap Jongbloed over de pyromaan van ’t Zandt. Belangrijk was de vraag waarom het zo lang duurde voor de dader gepakt kon worden. En wie is het, was de vraag van Jongbloed . U, zei hij met nadruk, heeft hem al gezien. Want deze Johnny B was op het journaal te zien: hij was een van de bewoners van ’t Zandt, die geinterviewd werden. Hij zei dat hij hoopte dat de politie de dader snel te pakken zou krijgen.Johnny B. heeft genoten van alle aandacht.
Beste Rob,
Je kraakt hier nogal harde nootjes over je journalistieke vakgenoten. Jij verkeerde blijkbaar in de comfortabele positie dat je pas ’s avonds laat je stuk kon leveren, want voor het DvhN is deze zaak -terecht- groot nieuws. Voor landelijke media is Johnny B. echter één van zovelen. Geen eindredacteur gaat voor deze jongeman de (vroege) sluiting van binnenlandpagina’s omgooien.
Ik was een van de landelijke journalisten die eerder dan jij de rechtbank verlieten. Dat heeft niets te maken met “gemakzuchtige, niet in feiten geïnteresseerde journalistiek.” Wel met deadlines. Elk kwartier dat zo’n stuk op zich laat wachten, vergroot de kans dat het nooit meer de krant haalt. Moet je Johnny B. uit journalistieke principes dan maar doodzwijgen? Ik vind van niet.
Het verbaasde mij dat de advocaat van Johnny B. akkoord is gegaan met de gang van zaken. Hij was zelf zo moe dat hij, als ik jou goed begrijp, zijn pleidooi in het niets liet eindigen. Behalve het OM kan niemand daar baat bij hebben gehad. Blijkbaar is de mythe van Johnny B. zo groot dat zelfs zijn eigen raadsman vindt dat de verdediging in het randje van de dag kan worden geperst.
Ana van Es, de Volkskrant