Verdachten in zittingszaal 14 leveren soms wonderlijke prestaties.
Het is dat ze verdachten in kwade zaken zijn, maar anders zou je daar de pet onmiddellijk voor afnemen.

Neem de onlangs 38 jaar geworden Bidja D. Toen hij 18 jaar was, was hij er mee begonnen en het ziet er niet naar uit dat het einde in zicht is.
In de voorbije twintig jaar is Bidja veroordeeld tot opgeteld zeventien jaar gevangenisstraf.
Zijn ding is het plegen van gewapende overvallen.

Donderdag stelde de officier van justitie de rechtbank voor nog eens 42 maanden celstraf aan zijn karige leven toe te voegen.
Hij wordt verdacht een overval te hebben gepleegd op een filiaal van Albert Heijn in Groningen.

Het wonderlijk aan Bidja D. is echter dat hij ondanks al die jaren achter de tralies nog zo verslaafd is als een kwispelende hond in een slagerij.
In januari dit jaar – de maand dat de Albert Heijn-vestiging werd overvallen – was hij net op vrije voeten na een detentie van acht jaar.
In plaats van te genieten van de vrije tijd, snoof hij zich vol met drugs.
Nog altijd verslaafd tot op het bot.

Zelf ziet hij dat anders.
Zegt tegen de rechters: ‘Ik ben niet verslaafd. Ik gebruik alleen wanneer ik verdrietig ben, dan gebruik ik om mijn emoties te onderdrukken.’
Officier van justitie: ‘Hoeveel gebruikt u dan?’
Bidja: ‘Tien gram cocaïne. Per dag.’
Officier van justitie: ‘Dat kost u dan zeker 500 euro. Per dag. Hoe komt u aan dat geld?’
Bidja mokt, hij vindt dat geen relevante vraag.
Antwoordt dan: ‘Ik ken mensen in de stad die kapitaalkrachtig zijn.’

Bidja, geboren tussen de natte rijstvelden van Nickerie, Suriname, lijkt in niets op Hannes die 20 jaar oud is en het levenslicht zag in een huis vol geweld in Purmerend.

De officier van justitie zal opmerken dat het een cliché is, dat het allemaal is gekomen door de slechte jeugd.
Maar dat dit cliché bij Hannes maar al te waar is.
De officier van justitie: ‘Als het in zijn leven niet mis zou gaan, met wie dan wel?’

Hannes maakte al op jonge leeftijd kennis met de kinderrechter, maar dat leidde niet tot het rechte pad.
Nu wordt hij verdacht van 25 inbraken in woningen, kantoor- en bedrijfspanden, in kleedkamers op sportvelden, in een kerk waar de jassen hangen en van het stelen van benzine bij tankstations.
En dat allemaal in Oost-Groningen, waar hij niet woont, want hij woont nergens in het bijzonder, maar wel rondstruint.

Hij deed het samen met een fout vriendje voor wie het jeugdstrafrecht ook niet had geholpen.
Een inbraak was altijd binnen een minuut gepiept.
Hun specialiteit om binnen te komen: voordeur inschoppen.
Voorkeuren: televisies (met afstandsbediening) en computerspul.

Er bestaan grote zorgen over Hannes.
De grootste zorg is dat hij dezelfde kant opgaat als iemand als Bidja.

Het wonderlijke aan Hannes is dat hij het presteerde zijn misdrijven te plegen terwijl hij twee flessen sterke drank (jenever, zei de advocaat) per dag nuttigde.
Daarnaast blowde hij nogal.

Rechters: ‘Twee flessen per dag.’
Hannes: ‘Als het even kon wel ja.’
Wanneer hij dat zegt, moet hij er een beetje bij lachen.

Rechters: ‘En dat deed u bij volle verstand?’
Hannes: ‘Het voelde wel goed.’

Rechters: ‘Nooit gedacht, waar ben ik mee bezig?’
Hannes: ‘Jawel, de volgende dag.’

De advocaat van Hannes schets de achtergronden.
Zegt dat het alcoholgebruik – hoeveelheden waar je erg van schrikt – in de familie zit.
Genetisch bepaald.
Dat de (criminele) vader van Hannes, zijn opa en de vader daar weer van, ook stevige drinkers waren.
De alcohol zit Hannes in het bloed, om het zo maar te zeggen.

Hannes vult aan: ‘Maar ik pakte wel zelf de fles.’

Een van de rechters maakt een opmerking over zijn houding in de rechtszaal.
‘U doet nogal nonchalant, u zit daar maar wat te lachen. Alsof u het leuk vindt hier te zitten.’

Hannes zit niet echt.
Hij hangt.
Dan weer naar links, dan weer naar rechts.
Bestudeert het plafond, knaagt aan zijn nagels en stopt voortdurend dingetjes in zijn mond, terwijl zijn voeten in schoenen zonder veters onder de tafel onophoudelijk in beweging zijn.
Een paar keer legt hij het hoofd op de tafel.

Hij zegt tegen de rechters dat hij het heus jammer vindt, jammer en sneu dat het is gebeurd en zielig ook voor al die mensen.
Vraagt: ‘Moet ik gaan huilen?’

Gedragsdeskundigen hebben gerapporteerd dat er iets aan de hand is met Hannes en dat nader onderzoek zeer gewenst is.
En een intensieve behandeling in een kliniek noodzakelijk.
Hannes staat open voor een behandeling, maar ziet dat niet zitten.
Hij heeft liever een ‘dikke celstraf’.

Zegt: ‘Als ik moet kiezen tussen een half jaar in een kliniek of een jaar in de gevangenis, dan kies voor een jaar in de gevangenis.’
Hij wil niet het stempel van een inrichting.

De officier van justitie zegt dat ze een laatste poging wil wagen om Hannes op de rails te krijgen.
Omdat hij nog maar 20 jaar is en ze hem daarom nog niet wil afschrijven.
Maar dat er wel moet worden afgerekend.
Dertig maanden celstraf, waarvan tien voorwaardelijk.
Voorwaarde daaraan is een verplichte behandeling in een kliniek gedurende een jaar en met de deur op slot.

Hannes houdt het plastic bekertje in de lucht en wenkt de bode.
Hij wil water.
Hij heeft dorst.

Rob Zijlstra

• Bidja D.

UPDATE – 24 mei 2012 – uitspraken
Bidja D.: 42 maanden celstraf
Hannes moet naar de kliniek voor een behandeling die maximaal 12 maanden mag duren. Ook mag hij gedurende de proeftijd van twee jaar geen alcohol en drugs gebruiken. Wanneer hij zich niet aan de voorwaarden houdt, moet hij tien maanden de cel in, het deel dat voorwaardelijk is opgelegd. En er moet worden afgerekend: 20 maanden onvooraardelijk. Daar moet hij mee beginnen. En als bonus moet hij vijf van zijn slachtoffers schadeloos stellen, wat hem opgeteld 3.100 euro gaat kosten.