Mineermotten vliegen voornamelijk in de avondschemering (bron: wikipedia)

Er zitten vier Duitse mannen op de publieke tribune van zittingszaal 14.
Ze luisteren en zitten zich te verbazen.
Bij ons in Duitsland, zeggen ze in de pauze, gaat het in de rechtszaal heel anders.

De Nederlandse strafrechtspraak kenmerkt zich door een raar woord: efficiency.
We doen het grondig en met zorg (echt waar), maar het mag bij ons allemaal niet te lang duren.
Bij hun wel.

Hoewel openbaarheid ook bij ons een groot goed is, speelt een groot deel, het grootse deel van het goed, van het openbare proces, zich af achter gesloten deuren.
Anders dan bijvoorbeeld in Duitsland worden in Nederland zelden getuigen op zitting gehoord.
Wat ook anders is, is dat onze rechters bij aanvang van een strafproces alles, maar dan ook alles al hebben gelezen.
Zij hebben, net als mensen, bij aanvang al een idee, een beeld, bedenkingen en/of vermoedens van schuld of onschuld.
Maar nog geen professionele mening (moeten we aannemen), ook zeker ook nog geen rechterlijk oordeel (mogen we hopen).
Bij hun in Duitsland beginnen rechters blanco (zeggen zij).

Tijdens het openbare gedeelte worden de meest relevante stukken van de officier van justitie door de objectieve, maar goed ingelezen rechters aan de onschuldige verdachte voorgehouden.
De beklaagde mag daar dan op reageren.

Na een tijdje vragen de rechters (na al dan niet een blik op de klok) of het zo voldoende is.
Dan knikt de officier van justitie en ook de advocaat blijft meestal gewoon zitten.
Mooi, zeggen de rechters dan weer, want dan kunnen we verder.
Dan zeggen de rechters dat geacht wordt dat alle stukken voldoende zijn voorgehouden.
Ook als dat niet zo is.

Rechters tezamen hebben ook alle belang bij voortvarendheid, want gerechten worden door het ministerie van Veiligheid en justitie gefinancierd op basis van het aantal vonnissen (uitspraken) (echt waar).
Daar kunnen individuele rechters ook niks aan doen.

Woensdag is in Groningen een omvangrijk strafproces begonnen.
Er zijn 17 verdachten en evenzoveel advocaten van wie er eentje woensdag vanuit het Westen veel te laat verscheen met de trein van 08.14 uur (aankomst Groningen).

Er zijn acht zittingsdagen met uitloopmogelijkheden
Tientallen dossiers (dikke multomappen, klappers vol).
Daarin staan uitgeschreven honderden verklaringen.
Duizenden en duizenden uren aan politieonderzoek.
Onderzoeken die namen hebben gekregen als Mineermot, Zeespin, Afghanistan en Muskiet.
Die onderzoeken vallen onder een project: Project Golfclub.
Veel verdachten reden in Golfjes, dat zijn auto’s, geen van de verdachten had ooit eerder gehoord van het bestaan van de mineermot, de vlinder die vooral in de avondschemering vlindert

De Duitse gasten luisterden aandachtig, maar konden er uiteindelijk geen touw aan vastknopen.
Waaraan?
Nou, dat weet ik eerlijk gezegd ook niet.

Project Golfslag is met alle deelonderzoeken zo omvangrijk dat het meest relevante dat op de eerste zittingsdag is voorgehouden, kleiner was dan een topje van een ijsberg.
Dan zit je dus uren te luisteren en dan denk je na verloop van tijd: waar gaat dit over?

Het ging bijvoorbeeld over een speciaal ingerichte kamer waar vingers afgesneden konden worden.
Op een boerderij in Tripscompagnie, Oost-Groningen.

Het ging over mannen die tegen andere mannen met papieren zakken over hun hoofden en handen met elektriciteit-draden samengebonden, schreeuwden dat ze hun oren van de kop zouden knippen.
Maar daar draaide het niet om, het ging over veel meer dan een draai om de oren.

Op deze eerste dag stonden vier verdachten terecht.
Zij zouden zich schuldig hebben gemaakt aan pogingen tot moord in vereniging.
Daar kun je zomaar acht jaar celstraf voor krijgen.

Twee van de vier verdachten zitten al vijftien maanden in voorlopige hechtenis.
Dat schijnt bij hun in Duitsland onbestaanbaar te zijn.
Bij ons hier kan dat, zij het dat het best wel heel lang is.

De verdachten die al vijftien maanden in de gevangenis zitten en zeggen onschuldig te zijn, mochten reageren op hetgeen de rechters hen kort voorhielden.
Omwille de efficiency was het niet nodig de verdachten uitvoerig te horen tijdens het verhoor ter zitting.

Rechter des ochtends: ‘Er zitten heel, heel veel verklaringen in het dossier. Als ik die allemaal met u ga bespreken, zitten we hier vanmiddag nog. Dat gaan we dus niet doen.’
Rechter des middags: ‘Wij gaan hier vandaag dus geen avondwerk van maken.’

Efficiënt samengevat:
Er zijn twee groepen.
De verdachten van vandaag zijn nu de verdachten.
Hun slachtoffers zijn volgende week de verdachten.
De twee groepen liggen elkaar niet.

De twee groepen, de verdachten van nu en de slachtoffers van straks, troffen elkaar op een boerderij in Tripscompagnie.
Op een dag in augustus in 2011.
Aan dat treffen is iets vooraf gegaan.
De politie weet ondanks duizenden uren van onderzoek niet wat.
Er is wel een vermoeden: gedoe, iets met hennep.

De twee groepen bedreigen elkaar.
De twee groepen ripten elkaar (misschien)
De twee groepen spreken elkaar.
De twee groepen spreken met elkaar iets af.
De twee groepen schieten op elkaar.
De ene groep zegt dat de andere groep begon.
De andere groep zegt dat het net andersom was.
De twee groepen geven elkaar de schuld.
De twee groepen worden gearresteerd.

De officier van justitie zegt dat voor beide beweringen aanknopingspunten te vinden zijn in het dossier.
Dat dus beide groepen gelijk kunnen hebben.
Maar omdat twee tegenstrijdigheden niet samen waar kunnen zijn, moet de officier van justitie kiezen.

Hij kiest voor Mo en zijn gang.
Wie voor Mo is – die volgende week terecht moet staan – kiest tegen Aboe.

Aboe zegt dat hij socialist is en God groot.
Dat hij al 13 jaar in Nederland is en nog nooit problemen heeft gehad.
Dat hij in Nederland altijd een blije man was, een blije grapjesman, twee prachtig zonen heeft van wie er een arts wil worden, maar dat Mo zijn leven en die van zijn gezin kapot heeft gemaakt.
Kapot, en dat zonder respect.
Dat hij al vijftien maanden onschuldig tussen vier muren zit.
Met als zijn gezondheidsproblemen.

De tweede verdachte heet Izzy,
Izzy zegt: ‘De mensen over wie het Openbaar Ministerie zegt dat wij hebben geprobeerd hen te vermoorden, zitten bij ons in de gevangenis. Jullie hebben hen bij ons op de afdeling geplaatst. Wij worden kapot gemaakt. Waarom? Wij zijn slachtoffers, geen daders. Zij gooiden tegen het huis van mijn vrouw en kinderen molotovcocktails.’

Aboe had in Syrie een eigen groentenbedrijf.
Izzy werkte in Nederland bij de NAM, had daar als technicus een goede baan met een auto van de zaak.

Aboe hoort vier jaar celstraf eisen.
Wegens een drievoudige poging tot moord.
Izzy: 3 jaar, wegens medeplegen pogingen doodslag op diezelfde slachtoffers.

Dan is er nog Amar, de jongste.
Vijf jaar.
Hij was niet alleen bij de schieterij aanwezig, maar dreigde ook oren en vingers te knippen in het onderzoek Zeespin.

Een vierde verdachte hoorde een werkstraf eisen van 240 uur – de helft voorwaardelijk vanwege aanwezigheid en iets met zweetvoeten.

Dus:
Er is een groot strafproces gaande.
Met veel verdachten en over ernstige zaken.
Op de eerste dag is tegen drie verdachten al 12 jaar celstraf geëist.
Dertien verdachten moeten nog.

Heel verhaal.
Maar waar het nou precies over ging en de komende zeven, acht dagen over gaat?

Kan de openbaar aanklager aan de geschokte rechtsorde iets meer vertellen, ook als dat iets minder efficiënt is?

Rob Zijlstra

uitspraken op 27 december

• Vrijdag stonden vier mannen terecht wegens onder meer overvallen op woningen (op zoek naar hennepplantages), afpersing van een 14-jarige jongen en in verband met gijzeling. Maandagochtend worden deze zaken voortgezet met het requisitoir van de officier van justitie (de eisen).