Het is altijd gevaarlijk om strafzaken met elkaar te vergelijken en dan op basis van de ene iets op te merken over de andere.
Dat ga ik nu doen.

Eerst de ene zaak.
Vorige week diende in meerdere opzichten een bijzondere strafzaak in zittingszaal 14.
Een man zou op een dag op twee verschillende plaatsen een moord hebben gepleegd.
Of doodslagen.
Of diefstallen met geweld met de dood tot gevolg.
De kwalificatie is aan de rechters.
Het gebeurde in Groningen.
Maar ook in Amsterdam of Venlo – waarom daar niet – zou het een opmerkelijke zaak zijn geweest.
Omdat zoiets overal zelden voorkomt.

Opmerkelijk mag ook heten dat de strafzaak halverwege het proces werd stilgelegd.
Er was bewijs te over e
n de verdachte staat er niet best voor. Los van wat de rechters later dit jaar bewezen achten en wat voor een straf zij daarbij passend en geboden vinden, een strafeis van levenslang behoort tot de mogelijkheden.

Wordt er een mens afgeschreven of niet?
Dat is de vraag.
Het is strafrecht op het niveau van de Champions League.

De verdachte werd in januari 2013 aangehouden en zit sindsdien in voorlopige hechtenis.
Dan zit je vast.
Al die tijd heeft hij gezwegen, heeft hij de politie niet wijzer willen maken.
Anderhalve week geleden, in de rechtszaal begon zijn mond plots te praten.
Ineens kwam hij met allerlei verklaringen op de proppen die duidelijk moeten maken dat hij niet de moordenaar is van de man (71) die graag in het buurtcafe een borreltje dronk en ook niet van de vrouw (66) die penningmeester was van de sjoelclub in de wijk.

Het klonk allemaal niet heel geloofwaardig wat hij zei.
Toch vond het Openbaar Ministerie (OM) het noodzakelijk zijn verhaal nader te onderzoeken.
Misschien omdat je het maar nooit weet.
Misschien omdat het OM voornemens is levenslang te eisen en dan is ieder spatje twijfel een spatje te veel.
Als nader onderzoek kan aantonen dat de verdachte niet alleen een gewelddadige moordenaar is, maar ook nog eens een dikke leugenaar dan is dat mooi meegenomen.

Maar zo plat was het niet, zeiden verschillende officieren van justitie los van elkaar.
Zo denkt het OM ook helemaal niet.
De reden voor nader onderzoek is: waarheidsvinding.

Waarheidsvinding – een woord dat ietwat plechtig dient te worden uitgesproken – is het hoogste goed van de strafrechtspraak.
Als de waarheid niet bewezen kan worden, dan dient de schuldige vrijuit te gaan.
Zoiets.

Om de waarheid op tafel te krijgen, moet alles, alles uit de kast worden gehaald.
En daarom werd de strafzaak op verzoek van het OM door de rechtbank stilgelegd.
Dat mag magistratelijk heten.

Nu de andere zaak.
Komende woensdag doet het gerechtshof uitspraak (een tussenarrest) in een strafzaak die ook zijn weerga niet kent: de zaak Baflo, 13 april 2011.
Het drama dat zich daar toen, drie jaar geleden al weer, afspeelde kostte politieman Dick Haveman en biologe Renske Hekman het leven.
Het drama van Baflo wordt binnenkort behandeld in hoger beroep.

Alasam S. is de dader die de twee levens nam.
Het Openbaar Ministerie eiste levenslang, maar de rechtbank legde 28 jaar celstraf op.
Dat S. de dader is, staat niet ter discussie.
De grote vraag is – nog steeds – of de daden aan S. kunnen worden toegerekend.
Zeer zeker, zei in Groningen het Openbaar Ministerie dat zich baseert op rapportages van het Pieter Baancentrum.
De rechters in Groningen gingen hier in mee.

Een rapportage van een psychiater die door de advocaat van Alasam S. was ingehuurd, werd toen afgedaan als prutswerk.
Zijn conclusie was dat S. knetter-psychotisch moet zijn geweest, een andere verklaring voor het extreme gedrag van S. is er niet.
Zo zei de psychiater dat.
Het Openbaar Ministerie vond dat ongepast.
De deskundige werd tijdens de zitting neergezet als een prutser die voor veel geld flutwerk had geleverd.

In de aanloop n
aar de inhoudelijke behandeling van de zaak in hoger beroep heeft het gerechtshof twee nieuwe (andere) gedragsdeskundigen – een psychiater en een psycholoog – de opdracht gegeven om nog een keer bij S. tussen de oren te kijken.
Het zekere voor het zekere en in het belang van dat ene grootse goed: de waarheid.

Anderhalve week geleden werden de bevindingen van die twee andere deskundigen geopenbaard op een tussentijdse zitting bij het gerechtshof.
En wat beweren zij?
Alasam S. is ontoerekeningsvatbaar.
Zij sluiten hiermee aan bij het pruts- en flutwerk van de afgeserveerde psychiater.
Hun deskundige bevindingen staan haaks op die van het Pieter Baancentrum, deskundige bevindingen die de rechters in Groningen voor waar hielden.

Strafrechtadvocaat Mathieu van Linde had al eerder betoogd dat S. ontoerekeningsvatbaar is en dat de consequentie daarvan is – moet zijn – dat aan de verdachte dader geen straf kan worden opgelegd.
Van Linde is dus ook te spreken over het andere inzicht dat nu bij het hof op tafel is gelegd.
Hij zei tegen de raadsheren (rechters): ‘De zaak Baflo kenmerkt zich door buitengewone ernst en de lange celstraf die is opgelegd. Alleen daarom al is het wenselijk dat alles wat te onderzoeken is, ook onderzocht moet worden.’

Nu zou je denken dat de advocaat-generaal (dat is de officier van justitie in hoger beroep) namens het Openbaar Ministerie instemmend zat te knikken.
Sterker nog: dat hij in het diepst van zijn hart – het hart dat zijn magistratelijke bloed in de rondte pompt – de advocaat in de armen zou nemen, onderwijl roepende: ‘Yez. Lang leve de waarheidsvinding!’

Maar dat gebeurde niet.
De advocaat-generaal keek zelfs helemaal niet blij.
De magistraat keek chagrijnig, alsof hij geen zin had ook maar iets extra’s te doen in het belang van de waarheidsvinding.
De waarheid staat misschien voor hem al lang vast.
Nu al, terwijl het proces nog moet beginnen.
Misschien gaat dat zo in de praktijk.

De advocaat wil de psychiater en de psycholoog nu als getuige-deskundigen horen op de zitting.
Maar ook daar heeft de aanklager geen zin in.
Hij zei: ‘Nee, nee. Dat gaat me veel te ver. Ik zie geen enkele noodzaak dat die deskundigen moeten worden gehoord. Dat valt maar in herhaling.’

Nee, nee, veel te ver, zie geen enkele noodzaak, dat valt maar in herhaling…

In een strafzaak waar de ernst het meest ernstig is, de straf het meest hoog, het verdriet onpeilbaar, de gebeurtenissen nog altijd niet te bevatten, in zo’n zaak zou je verwachten dat alle deelnemers onverschrokken staalbikkers zijn die hun werk doen op het scherp van de snede.

Rob Zijlstra
.

• scherp / scherpst van de snede

 

UPDATE –  7 mei 2014 – tussenarrest
De advocaat van Alasam S. krijgt voor een deel zijn zin. Tijdens de zitting moeten vijf deskundigen (opnieuw) worden gehoord. Het gaat om de deskundigen van het Pieter Baancentrum en deskundigen die op verzoek van de verdediging zijn benoemd. Hun visies op toerekeningsvatbaarheid lopen sterk uiteen. De vraag die moet worden beantwoord is of S. handelde in een psychose of niet. Wanneer  sprake is van een psychose, kan geen straf worden opgelegd. Volgens het Pieter Baancentrum in een psychose niet aannemelijk, hoewel die ook niet helemaal wordt uitgesloten.

Het verzoek om een DNA-onderzoek te verrichten om te achterhalen of S. meer dan gemiddeld gevoelig is voor medicijngebruik is afgewezen.
Volgens de rechters is die vraag niet relevant.

Het streven is om de zaak in de maand juli inhoudelijk te behandelen. Het hof wil daar twee dagen voor reserveren.