We zijn in de donkere dagen aangeland.
De politie maakt iedereen rond deze tijd van het jaar altijd een beetje bang door aan te kondigen dat het gespuis op het punt staat uit hun stinkende holen te kruipen en dat ze zich opmaken toe te slaan.
Het geboefte gaat inbreken, onze auto’s kraken, op straat roven en overvallen plegen.
Als tegenhanger van dit duistere fenomeen komt de politie met het donkere dagen-offensief: er wordt op hot-times (rond sluitingstijd) en nabij hot-spots (cafetaria’s e.d.) extra gesurveilleerd.

Kennelijk helpt dat offensief niet want ieder jaar keren de donkere dagen terug.
Afgelopen week was het in Groningen al weer raak.
In een buitenwijk werd een snackbar overvallen door twee mannen met jassen aan en capuchons over de koppen.
In de krant staat dan meestal een dag later dat onbekende mannen er met een onbekend geldbedrag vandoor zijn gegaan.
Dat is nooit helemaal waar.
Het bedrag is heus bekend, alleen wil de politie die informatie niet delen met het grote publiek.
Het is daderinformatie, belangrijk voor het onderzoek.

Vorig jaar was het ook raak op maandag 23 december.
Dat is zo ongeveer de donkerste dag van heel het jaar.
Het was bij de Action, in Oude Pekela, om vijf minuten voor acht in de ochtend.
Even voor dat tijdstip gaan drie medewerksters door de glazen schuifdeuren met daarop twee foto’s van dikke kerstmannen naar binnen.
Om vijf voor meldt een vierde medewerkster zich.
Zij belt aan, blaast haar koude handen warm terwijl binnen een collega de toegangsdeur voor haar opent.
Op dat moment sprinten die mansfiguren met bivakmutsen over de hoofden de winkel binnen.

Beveiligingscamera’s hebben het allemaal vastgelegd.
De beelden worden in de rechtszaal getoond.
Het zijn geen fraaie beelden om naar te kijken.
Te zien is bijvoorbeeld hoe twee gemaskerde mannen twee jonge vrouwen bij hun lange haren grijpen, hen aan het haar op de grond trekken en dan meesleuren naar het kantoortje.
Het geluid ontbreekt, maar er is weinig fantasie voor nodig in te beelden dat er ijselijk bij wordt gegild.

Een van de mannen heeft een groot mes in zijn linkerhand, de andere heeft iets dat op een zwaard lijkt meegebracht, de derde een pistool.
Een van de vrouwen wordt in het kantoortje gedwongen de kluis te openen.
Dat doet ze heel rustig, maar te zien is dat paniek zich van haar meester heeft gemaakt.
Ook dat is een naar gezicht.
In de kluis zit een tweede kluis, maar met een tijdslot.
De inhoud openbaart zich pas over vijftien minuten.
De overvallers hebben haast of meer te doen en willen niet even wachten.
Ze spuiten de ruimte vol pepperspray – kan hen dat schelen – en gaan er met een onbekend bedrag aan kleingeld vandoor.

Met 330,36 euro.

De overval duurde negentig seconden.
Een verdrietige moeder van een van de slachtoffers schreef een brief aan de rechters: ‘Wat ik in 17 jaar tijd met mijn dochter heb opgebouwd, hebben zij, de daders, in een paar minuten afgebroken. En dat voor een beetje geld.’
De officier van justitie: ‘De herinneringen aan wat de slachtoffers is overkomen zullen hen altijd hinderen in het dagelijkse bestaan.’

Voor slachtoffers is het een schrale troost, maar met veel overvallers loopt het slecht af.
De man die in de zomer van 2012 – niks donker, maar op klaarlichte dag – de Primera aan de Korreweg in Groningen overviel en de kassa meenam, kreeg drie jaar gevangenisstraf.

De helft daarvan mocht voorwaardelijk.
Hield hij zich niet aan de voorwaarden dan zou hij die andere helft ook moet zitten.

Hij hield zich niet aan de voorwaarden.
Half augustus moest hij daarom weer komen opdraven in zittingszaal 14.
Het ging goed met hem, hij had zijn vriendin meegenomen, een mooie toekomst zonder drugs was de bedoeling.
Een maand geleden besloten de rechters hem een kans te geven en mocht hij op de goede weg doorgaan.
Die 18 maanden bleven hem voorlopig bespaard.
Afgelopen maandag belandde uitgerekend hij nabij Kardinge met een rode auto op de kop in de sloot en hij verdronk.
P. is 34 jaar geworden.
Dag P., je was de slechtste niet.

Met de drie verdachte overvallers die op de dag van dat noodlottige ongeval in de rechtszaal zaten – zij zouden op die donkere 23 december de Action hebben overvallen – zal het niet beroerd aflopen.
Zij hebben namelijk de Action niet overvallen.
Ze zitten sinds de dag van hun aanhouding, op 17 juni, onschuldig vast.
Dat zeggen ze.

Wim (24) zegt dat hij het niet heeft gedaan want hij was aan het bloedprikken in Veendam.
Zijn broer John (28) zegt dat hij er sowieso niks mee nodig heeft en daarom wil hij er ook niet over praten.
Bennie (31) zegt dat hij denkt dat iemand hem een hak wil zetten, dat daarom zijn naam is genoemd.
Dat hij linkshandig is, zegt ook niks.

Toen op een duistere decemberdag in Delfzijl een man in zijn woning werd overvallen en daarbij kwam te overlijden, wist de halve havenstad wie de daders waren.
Maar niemand smoesde wat of iets, ook de ouders van jongeren die betrokken waren niet.
De politie zocht het maar uit.
In Oude Pekela ging het net zo, zegt de officier van justitie.
Hij zegt: ‘Heel veel mensen in Oude Pekela wisten wie de overval op de Action hadden gepleegd.’’

Aan agenten in Oude Pekela werd niks verteld, ook zij zochten het maar uit.
De politie moest zelfs een beroep doen op de Avro voor een item in Opsporing Verzocht.
Eerst pakten ze de verkeerde op.
Toen kwam Shirley, de ex van een van de verdachten van nu.
Shirley legde een gedetailleerde verklaring af, uiterst belastend voor Wim, John en Bennie.

Het Nederlands Forensisch Instituut (NFI) heeft de camerabeelden bestudeerd en geconcludeerd dat de verdachten qua lengte de daders zouden kunnen zijn.
Meer niet.
Er zijn telefoon getapt waarop Bennie een beetje verdacht uit de hoek komt, maar het blijft bij een beetje.
Bij de overval zou een matzwarte auto zijn gebruikt.
Een van de verdachten had een gele auto die met een verfroller slordig zwart zou zijn geschilderd.
Shirley trok later haar belastende verklaringen in en daarna weer niet.

De advocaten: Er is een verklaring van een ex, er is geen spatje technisch bewijs, gedetailleerde verklaringen kunnen ook onwaar zijn, dat van die auto is een raar verhaal, oftewel er is nauwelijks iets, dus vrijspraak.

De officier van justitie zegt dat in verband met het donkere dagen-offensief de richtlijnen willen dat er zwaardere straffen worden geëist voor overvallen als deze.
Hij eist daarom 4 jaar cel.
Per persoon.

Rob Zijlstra

update – 13 oktober 2014 – uitspraken
De verklaringen zijn voldoende: de rechtbank heeft de drie mannen conform de eisen veroordeeld tot celstraffen van 4 jaar.