Rechters: ‘U leeft om drugs te kunnen gebruiken. U heeft geen toekomst, geen plannen, geen dromen…’

Er waren eens een man en een vrouw – veertigers – die elkaar net zo veel haatten als ze elkaar liefhadden.
Hij was nogal rechtlijnig, zij jaloers.
Wat ze gemeen hadden was bier, samen tenminste een kratje per dag.
Van de buren hadden ze geen last en andersom was dat ook zo.

Op een avond wilde Johannes naar zijn bejaarde moedertje dat een paar straten verderop woonde.
Hij noemde haar mammie.
Suus – de zij – wilde niet dat hij ging en zo kregen ze weer ruzie.
Johannes pakte toen eerst een fles spiritus en daarna zijn aansteker.
Suus werd met ernstige brandwonden naar het ziekenhuis gebracht.

Maanden na dit nare voorval zit Johannes in de rechtszaal.
Verward en met veel spijt.
Zij zit op de tribune en huilt.
Hij had nog geprobeerd het vuur te doven.
Met bier.
Johannes en Suus missen elkaar.
Hij vraagt aan de rechters of hij vannacht in de rechtszaal mag blijven slapen, want in de gevangenis vindt hij het eng.
Zegt: ‘Het zijn ook geen lieverdjes daar.’

De officier van justitie eist vijf jaar gevangenisstraf en daarna tbs met dwangverpleging.
De rechtbank legt twee weken later een jaar cel op en de tbs.

Er zat toen ook een deskundige in zittingszaal 14 die de rechtbank moest adviseren wat met Johannes te doen.
Dat advies luidde tbs, maar het was niet zijn eerste keuze, sprak de deskundige.
Hij zei (uit mijn hoofd): ‘De beste en meest praktische oplossing is het van overheidswege beschikbaar stellen van een krat bier per dag. Maar dat mag ik natuurlijk niet zeggen want zo zit ons systeem niet in elkaar.’

Aan die rechtszaak moest ik denken toen ik deze week luisterde naar Rene, 35 jaar.
Ik noem hem zo want dan kun je nog alle kanten op.
Rene is verslaafd op ere-divisieniveau.
Hij gebruikt heroïne, cocaïne, ook in de crack-variant, methadon en verder wat er maar voor handen is.
En dat al jaren achtereen.
Tussen de bedrijven door draagt hij graag vrouwenkleding.

Hij zegt tegen de rechters: ‘Als ik zo doorga word ik 40. Geen 80 in elk geval.’
De officier van justitie: ‘U bent bezig langzaam zelfmoord te plegen.’
De medewerkster van de reclassering die hem al langer kent: ‘Hij vindt het zo lekker dat-ie maar blijft gebruiken.’

Ik moest aan die oude zaak denken vanwege overeenkomsten.
Er zijn verdachte mensen met wie niemand raad weet.
Omdat een kratje bier per dag van staatswege niet tot de mogelijkheden behoort, sluiten we deze radeloze mensen op.
Dat dat 100 keer duurder is dan een kratje per dag maak niet uit.

Ook met Rene weet niemand raad.
Zijn strafblad telt geen pagina’s meer, maar is een dik pak papier geworden.
Heel veel last hebben wij – de goederiken – overigens niet van hem.
Rene slijt zijn dagen vooral in de gevangenis.
Wanneer hij op vrije voeten komt, houdt hij het hoogtuit een dag of tien vol.
Dit jaar heeft hij dertig dagen in vrijheid doorgebracht.
Dat hij desondanks nog altijd verslaafd is als Robben kan voetballen, ligt aan ons gevangenissysteem.

Rene zegt dat hij geen behandeling wil die kan leiden tot een drugsvrij leven.
Tegen de rechters: ‘Maar ik wil wel van de criminaliteit af.’
Rechters: ‘U leeft om drugs te kunnen gebruiken. U heeft geen toekomst, geen plannen, geen dromen. U komt nooit van de drugs af.’
Rene: ‘Ja, het begint me allemaal wel een beetje tegen te staan. Het begint ook zijn tol te eisen, niet alleen psychisch, ook fysiek. Maar als ik gebruik kom ik sociaal wel beter uit de voeten.’

Rene heeft een oplossing, een heel praktische: ‘Creëer een plek voor mij waar ik kan gebruiken en waar ik niemand tot last ben.’
Als de drugs dan gratis beschikbaar wordt gesteld, kan iedereen volgens Rene lang en gelukkig verder leven.

De officier van justitie: ‘U moet nu achter de drugs aanrennen. U moet achter de mensen aanrennen die de drugs aan u verkopen. Is er dan helemaal geen drang in u om daar een keer mee te stoppen?
Rene luistert met een aandachtige blik en zegt dan met zijn zangerige zachte stem: ‘Als ik het bij de apotheek kon halen, had ik wel wat meer rust in het lijf.’

In september zagen politieagenten Rene rennen terwijl hij zijn rugtas stevig tegen zich aan drukte.
Omdat zoiets in vredestijd kennelijk verdacht is, moest hij blijven staan.
Of ze eventjes in zijn tas mochten kijken.
Rene vertelde dat hij bij de Jumbo was geweest, maar alleen om daar een gratis kopje koffie te drinken.

In de rugtas zat reinigingsgel (Nivea for men) en wake-up gezichtsgel.
Op camerabeelden van de grutter was te zien dat hij de verzorgingsproducten in het gele mandje deed en dat die producten op de afdeling snoep in zijn rugtas verdwenen.

De rechters: ‘Heeft u afnemers?
Jawel. Die heeft hij. Logisch.
Anders heeft stelen geen zin.
Wie?
Nee.
Zegt: ‘Maar veel krijgt ik er niet voor. Het is net genoeg.’

Wat nu te doen met Rene?
In Beilen bestaat iets als duurzaam verblijf, maar Rene voldoet niet aan de criteria van dat systeem.
Hij komt uit het Noorden en dan kun je niet naar Beilen.
De officier van justitie zegt dat wat Rene flikt niet heel ernstig is, maar dat hij het wel heel vaak doet.
Dus dient de samenleving tegen hem te worden beveiligd.

De aanklager stelt voor om Rene twee jaar vast te ketenen aan de isd-maatregel, bedacht voor veelplegers.
Dat is twee jaar zitten met veel hulpverlening.
Al twee keer eerder moest hij die maatregel ondergaan en de vier jaren die dat opgeteld duurde leverden niets op.
Zo zal het ook nu weer gaan.

De ‘gewone’ wereld is voor Rene de gevangenis geworden.
Geen fijne wereld.
Geen lieverdjes daar.
Twee weken geleden is hij in de De Marwei in Leeuwarden in elkaar geslagen.
Hij is daarom overgeplaatst naar Veenhuizen, naar de Norgerhaven.
Afgelopen week kwam er een nieuwe gedetineerde op zijn afdeling: de man die hem in Leeuwarden in elkaar had gebeukt.

Met zijn melodieuze stem zegt hij tegen de rechters: ‘Als ik uit de gevangenis kom voel ik mij snel eenzaam. Maar in de gevangenis ben ik ook niet veilig.’

Rob Zijlstra

update – 22 december 2014 – uitspraak
Rene is conform de eis veroordeeld tot 2 jaar isd. Rechtbank hoopt toch dat hij plek kan krijgen in Beilen. Moet toch wel kunnen. En na een jaar willen de rechters een toets, dan willen ze weten hoe het Reen vergaat.