Het recht is ook bedoeld om heel het raderwerk een beetje soepel te laten verlopen.
Als iedereen gehoorzaamt, werkt het.
Voor wie niet wil luisteren is er het strafrecht.
Toen dat laatste werd bedacht, was het wel de bedoeling dat het strafrecht pas zou worden ingezet als andere manieren niets hadden uitgehaald.
Dat werkte lange tijd, maar toen we ons in de jaren negentig om welke redenen ook steeds onbehaaglijker gingen voelen, kreeg het strafrecht een rol van jewelste toebedeeld.

Vandaag de dag denken we dat het strafrecht de oplossing voor bijna alles is.
Zeg iets lelijks tegen een ambtenaar en de strafrechtmachine begint te draaien.
In de rechtszaal is dat terug te zien.

Kun je in de rechtszaal van het strafrecht belanden door jezelf te bedreigen?
Dat kan.
In maart vorig jaar werd een 35-jarige man uit Groningen – jarenlang was hij hoofd van een stembureau – veroordeeld tot een werkstraf van 150 uur en drie maanden voorwaardelijk celstraf nadat hij gedurende een lange periode zeer bedreigende sms-berichten naar zichzelf had gestuurd.
Na zo’n ontvangen doodsbericht verwisselde hij de sim-kaart van de telefoon en stuurde een bericht terug waarin hij smeekte met rust gelaten te worden.
Enzovoort.

Het hoofd van de man was danig in de war.
Hij had aangifte van die nare berichten gedaan en daar zat de pijn: de veroordeling had betrekking op het doen van een valse aangifte.
Niks hulp, maar voor de strafrechter ermee.

Kun je in de verdachtenbank terechtkomen als je probeert te voorkomen dat de tegenstander scoort?
Jazeker. Dat gebeurde nog niet zo heel lang geleden toen Ronnie, 18 jaar, klein van stuk en met dispensatie keeper van B1, in de 25ste minuut uit zijn doel kwam.
Kort daarop was er chaos met meppende spelers in de zestien en met gillende ouders langs de lijn.
De kleine keeper zou de spits in het gezicht hebben geschopt.
De scheids floot wel, maar er werd ook aangifte gedaan.
Ronnie hoorde in zittingszaal 14 een gevangenisstraf eisen van 24 maanden waarvan de helft voorwaardelijk wegens een poging tot doodslag.
Een heel seizoen zitten.

De rechters zeiden na twee weken van beraad dat ze de schop niet konden bewijzen, maar wel een klap.
Daar werd het etiket mishandeling aan gehangen.
De keeper kreeg een werkstraf van tachtig uur.

Kun je met dank aan het strafrecht in de gevangenis belanden als je radeloos bent en om hulp vraagt?
Het kan en het gebeurt.
Voorbeeld: er was eens een verschraalde man die niets meer had.
Hij zwierf door Europa.
Voor de slaap had hij tijdelijk onderdak gevonden in een geitenhok van een kleine kinderboerderij in een buurt in Groningen.
Op een koude en regenachtige dag zag hij geen toekomst meer en toen stak hij wat oude kranten in de fik.
Het houten geitenhok vatte vlam, de buurt zag rook en onraad en belde 112.
De man van niets meldde zich een dag later bij de politie nadat hij een foto in de krant had zien staan.
Hij schrok van wat hij had aangericht.

In de rechtszaal sprak de officier van justitie van een ‘schrijnende hopeloosheid’ om vervolgens vijftien maanden gevangenisstraf te eisen.
Het op deze manier afdwingen van hulp, neigt naar chantage.
Zeer ongehoorzaam.
De rechters vonden dat ook, maar hielden rekening met ’s mans omstandigheden: geen vijftien, maar tien maanden gevangenisstraf.

Kun je voor het strafgerecht worden gedaagd zonder dat je dat zelf in de gaten hebt of weet waarom?
Volgens de wet mag zoiets niet omdat de meest kwetsbaren meer recht op bescherming hebben dan op straf.
Maar in de praktijk gebeurt het wel.
Strafrechters moeten met grote regelmaat oordelen over mensen die verstandelijk gehandicapt zijn en soms niet eens zo’n beetje.
Strafrechters gaan dan op de knieën zitten om de verdachte vragen te stellen die een kind van vier nog net begrijpt.
Echt waar?
Maar die gaan dan toch niet naar de gevangenis?
Wel.
En ook steeds vaker.

Kun je in Nederland worden veroordeeld als je het beste wilt voor je kind?

Angela is een 35-jarige vrouw die in Nigeria is geboren en in Nederland woont.
Ze studeert internationaal recht en is bijna klaar.
Ze heeft een zoontje die ook in Nigeria is geboren, maar als tien maanden jonge baby naar Groningen kwam.
Aart.
Hij is nu 8 en kan voetballen als de beste.
De vader van Aart is een Nederlandse man.
Hij en Angela doen een vechtscheiding.

Powerplay.

Zo goed Aart aan de bal is, zo beroerd ging het op school.
Moeder Angela maakte zich grote zorgen.
Zij heeft zo haar eigen ideeën.
In maart van dit jaar zette zij Aart op het vliegtuig naar Nigeria.
Daar zou hij nu een kostschool bezoeken.
Opa en oma Nigeria houden een oogje in het zeil.

De vader deed aangifte en het Openbaar Ministerie pakte de zaak op en tilt er zwaar aan.
De misdaad waar de moeder zich volgens de aanklager schuldig aan maakt is dat zij haar zoontje heeft onttrokken aan het gezag van de vader.
En, misdaad twee, dat zij haar zoontje onttrokken houdt aan dat gezag.
De vader wordt hierdoor belet het gezag uit te oefenen.

In de volksmond heet dit ontvoering.
Maar kan een moeder haar eigen kind ontvoeren?
Het Openbaar Ministerie vindt van wel.
Er is geen retourticket gekocht.
De eis: drie jaar gevangenisstraf.

Angela betwist het gezag van de vader en beroept zich op Nigeriaans recht.
Toen de rechters op haar verzoek geen nader onderzoek wilden instellen naar de gezagskwestie, wraakte ze de rechters.
De wraking werd afgewezen, het proces voortgezet.
Angela beriep zich vervolgens op het zwijgrecht.

De rechters vroegen: ‘Maar waarom?’
Angela: ‘Ik beroep mij op het zwijgrecht.’
De rechters: ‘Het leed druipt van dit dossier af. Leed voor heel veel mensen.’
Angela zei niks.
De Rechters: ‘Wat zijn de leefomstandigheden van Aart?’
Angela zei toen wel wat.
Ze zei dat die goed zijn.
Tot mei kon ze nog met hem skypen.
Daarna niet meer.
In mei is ze opgepakt en opgesloten.
De rechters: ‘Wat is het belang van uw kind om daar te zitten?’
Angela: ‘Nigeria is een time-out. Aart komt terug.’

Twee weken lang hebben de drie rechters met elk een Wetboek van strafrecht in de hand zitten te beraadslagen: Angela is schuldig.
De opgelegde straf: twaalf maanden waarvan de helft voorwaardelijk.
De rechtbank hoopt dat moeder, eenmaal op vrije voeten, ervoor zorgt dat Aart zo snel mogelijk terugkomt.

Rob Zijlstra

↓
» De streekderby
» Het geitenhok
» Levend begraven
» De naakte man