Het is verboden om mensen op de vlucht
te helpen een open grens over te steken

Er zijn dagen dat ik het strafrecht het mooiste vind dat er is.
Uren kan ik opgaan in teksten van de wetboeken van strafrecht en strafvordering. Ook zo mooi vind ik teksten die gaan over het ontstaan van het recht. En over het waarom.
Niet minder boeiend zijn verhandelingen over mens en recht en de dilemma’s die die opleveren.

Zo zijn wij mensen geneigd meer waarde, meer geloof, te hechten aan belastend bewijsmateriaal dan aan ontlastend bewijsmateriaal.
Dat zegt bijvoorbeeld wetenschapsfilosoof Ton Derksen, de man die liet zien dat Lucia de B. onschuldig was veroordeeld.
Mensen redeneren, stelt Derksen, en dat is een akelige bijkomstigheid van de rechtspraak.

Als iemand, zegt Derksen, een professioneel basketballer is, is de kans dat hij lang is heel groot.
Maar als iemand heel lang is, is de kans niet groot dat hij basketballer is.
Ons brein, weet Derksen, heeft het moeilijk met dit soort redenaties.
Het is daarom goed, zeg ik dan, dat er een paar uitgangspunten in het strafrecht zijn ingebouwd om grote ongelukken te voorkomen.
Lukt niet altijd.

Zo’n rechtvaardig uitgangspunt is bijvoorbeeld dat bij twijfel niet wordt veroordeeld.
Rechters die twijfelen, horen de verdachte vrij te spreken.
Of dat nou leuk is of niet.
Dit geldt ook voor officieren van justitie: die moeten als magistraten bij twijfel vrijspraak eisen.
De idee hierachter is dat wij (u misschien niet, maar de rest wel) vinden dat het beter is dat er tien schuldigen op vrije voeten lopen, dan er een onschuldig achter de tralies zit.

Afgelopen week hoorde ik iets nieuws in de rechtszaal.
Advocaat Charles Starmans – warm voorstander van het voordeel van de twijfel – sprak over het nadeel van de argwaan.
Na dagen galmden die woorden nog steeds door mijn hoofd en ik dacht, als dit het nieuwe uitgangspunt wordt, dan dooft het licht.

Waar het over gaat, komt nu.

In zittingszaal 14 staan twee mannen terecht.
Broers.
De een is geboren in 1973, de ander in 1976, in Damascus, Syrië.
De tragedie die zich daar afspeelt deed hen in Duitsland belanden, in Bonn.
Beiden zijn getrouwd en hebben inmiddels de Duitse nationaliteit.
Salah is nu autohandelaar, Sadiq huisman.
Als hij de vaat aan de kant heeft, het stof gezogen en de schone was heeft opgevouwen, helpt hij zijn broer met auto’s verkopen.

Salah en Sadiq worden beschuldigd van mensenhandel.
In juni 2014 kreeg Salah een telefoontje.
Het was Jassar die hij kent van vroeger.
Jassar was samen met Khaled gevlucht, vertelt hij.
Met hun vrouwen en de kinderen, met de zeven kinderen, de jongste een maand oud.
Of Salah kan helpen?
We staan, zegt Jassar, op het station in Frankfurt.

Ze hadden de hele helse reis gemaakt.
Via Jordanië naar Alexandrië, Egypte.
Toen de zee op, in bootjes waarvan er zo veel zinken.
Ze waren in Italië aangekomen, in Milaan beland en van daaruit met de trein naar Frankfurt gereisd.
Ze hadden er, per gezin, 8000 euro voor moeten betalen.
Maar nu, nu waren ze vrij, ze hadden het gehaald.
Ze willen graag naar Nederland, een land dat ze niet kennen, maar waarover ze goede verhalen hebben gehoord.

Salah belt zijn broer Sadiq en zegt dat Jassar en Khaled van vroeger met hun gezinnen op het station in Frankfurt staan en of wij kunnen helpen.
Ze willen naar Ter Apel.

Tegen de rechters zegt Salah: ,,In Syrië is het oorlog, wij hebben familie verloren en vrienden die dood zijn. Wanneer iemand mij om hulp vraagt, dan kan ik het niet over mijn hart verkrijgen om de hulpvraag af te wijzen. Wij hebben het nu goed, ik ben verplicht te helpen.’’
Sadiq knikt.
Zo denkt hij er ook over.
Hij geeft toe dat hij wist dat het niet mocht.
Dus zegt hij: ,,Ik zal het nooit weer doen.’’

Rechters: ,,Het was dus een vriendendienst?’’
Jawel rechters.
Rechters: ,,Er bestaan ook mensen die er hun beroep van maken om aan de ellende van anderen geld te verdienen.’’
Nee rechters.

Ze hebben de twee gezinnen opgehaald van het station in Frankfurt en zijn naar Bonn gereden waar de nacht is doorgebracht in de woning van Salah.
Ze hebben schone kleren gegeven en een beetje geld, honderd euro.
De volgende dag zijn ze samen in twee auto’s naar Nederland gereden, richting Ter Apel.

Zo was het gegaan.
Maar toen.

In de buurt van Ter Apel kunnen ze het asielzoekerscentrum niet vinden.
Gelukkig zien ze een politieauto rijden.
Ze zwaaien en de agenten komen, maar niet om de weg te wijzen.
Ze willen papieren zien.
Salah en Sadiq hebben papieren, de rest niet.
En dus worden Salah en Sadiq gearresteerd en naar het politiebureau gebracht.
Het is verboden om mensen op de vlucht te helpen een open grens over te steken.

De officier van justitie zegt dat Salah en Sadiq ordinaire mensensmokkelaars zijn.
Niks vriendendienst.
In de auto van Salah is welgeteld 1500 euro gevonden.
Dat roept argwaan op.
En een van de inzittenden had gezegd dat ze vanuit Amsterdam waren komen rijden.
Niet vanuit Duitsland, de grens over.
Amsterdam?
En die verse tankbon van een Duits tankstation in het vakje van het portier dan?
Nog meer argwaan.

Jassar en Khaled zijn ondervraagd en zeggen geen geld te hebben betaald aan Salah en Sadiq.

Het brengt de officier van justitie niet aan het twijfelen.
Hij zegt (in de vrije vertaling) dat bij zoveel argwaan niet anders dan geconcludeerd kan worden dat de verdachten hebben bijgedragen aan het in stand houden van een illegaal circuit waarbij misbruik wordt gemaakt van de ellende van anderen en dat om er zelf beter van te worden.
Op zo’n feit, zegt de officier van justitie, moet met een gevangenisstraf worden gereageerd.
,,Ik eis 12 maanden celstraf. Onvoorwaardelijk.’’

Salah en Sadiq kijken elkaar even aan.
Hebben ze de tolk wel goed verstaan?

Advocaat Starmans: ,,Jawel. Er is geld gevonden, maar Salah is een autoverkoper en verkopers van auto’s hebben vaak contant geld op zak.’’
De advocaat overlegt papieren waaruit kan worden opgemaakt dat Salah een paar dagen voor vertrek richting Ter Apel een auto heeft verkocht voor 1600 euro en dat in contanten is afgerekend.
“Uit niets blijkt dat de twee broers hebben gehandeld uit winstbejag. Ze probeerden goed te doen.’’

Vallen de rechters voor het nadeel van de argwaan, dan bel ik Ton Derksen.
Houden de rechters vast aan het voordeel van de twijfel dan hebben Salah en Sadiq misschien mazzel gehad.

Rob Zijlstra

update – 19 september 2016 – uitspraken
Salah en Sadiq zijn veroordeeld. Ze hebben zich schuldig gemaakt aan medeplegen mensensmokkel door 11 personen wederrechtelijk Nederland binnen te brengen. Hiermee schoppen ze het beleid van de overheid in de war, zo luidt vrij vertaald de beoordeling. Qua straf denken de rechters wel anders dan het Openbaar Ministerie: uit niets blijkt dat er sprake is van winstbejag. En dat scheelt een slok op een borrel: beide mannen kregen zes maanden voorwaardelijke celstraf opgelegd. Ik ga Ton Derksen niet bellen.