Zeven kwesties van gewicht uit 2016 die gaan spelen in 2017

1. meer en minder
Wel drie jaar lang heb ik op deze plek met regelmaat lopen donderen over de misdaad en dan vooral over het feit dat die de rechtszaal maar mondjesmaat bereikt. Strafrechters kregen steeds minder misdaad voor de kiezen, terwijl niemand daar een logische verklaring voor had. Met name dat laatste vond ik raar, want de misdaad in Noord-Nederland is zo overzichtelijk als een kist met aardappels.

Rechters wezen naar officieren van justitie en die wezen op hun beurt naar politieagenten en allemaal wezen ze naar ministers en staatssecretarissen die met hun drift tot bezuinigen fatsoenlijke misdaadbestrijding om zeep hielpen.

Maar wat blijkt aan het einde van 2016? De meervoudige strafkamer van de rechtbank in Groningen deed uitspraak in 335 strafzaken en zoveel uitspraken hebben we sinds 2011 niet gehad. En als de tekenen niet bedriegen, is er ook het komende jaar volop werk voor strafrechters.

Met dank ook aan het Openbaar Ministerie. Of ik al een bloemetje naar de hoofdofficier van justitie van het arrondissementsparket Noord-Nederland heb gestuurd? Nee, natuurlijk niet. Welke journalist stuurt nou een bloemetje naar een hoofdofficier?

Terzijde moet wel worden opgemerkt dat de stijging in Groningen mede is te danken aan het geboefte uit Drenthe en Friesland. Om de een of de andere reden zijn het afgelopen jaar 60 strafzaken uit beide buurprovincies in de rechtbank van Groningen afgehandeld. Dat is iets nieuws. Het zijn er ook fors meer dan de strafzaken uit heel Noord-Groningen en het Westerkwartier bij elkaar. Zouden ze in navolging van de bestuursrechtspraak ook de strafrechtspraak stiekempjes (beetje bij beetje) verplaatsen naar Groningen?

2. de rechtbank
Zou dat laatste heus? De rechtspraak is grotendeels openbaar, maar de rechtbank zelf is allesbehalve een glazen huis. Het is veel meer een bunker van plaatstaal en gewapend beton. Achter de schermen van de rechtspraak in Noord-Nederland staat sinds een tijdje een glanzende koffiemachine met echte bonen, maar ik heb geen benul wat zich daar verder allemaal afspeelt. In het voorbije jaar is de president opgestapt en al maanden wordt naarstig gezocht naar een nieuwe. ’t Schijnt dat niemand wil.

Eerder tekende ik op in de wandelgangen dat het zelfs moeilijk is om gewone rechters van elders te bewegen naar Noord-Nederland te komen. Dat kan in 2017 zomaar een probleem worden vanwege die toename van strafzaken.

3. de vonnissen
Derde kwestie. Ik voorspel een doorbraak in 2017 als het gaat om het publiceren van vonnissen op het internet. Ik denk dat dat gaat gebeuren omdat er uiteindelijk heus wel een nieuwe president wordt gevonden. En zij zal dan onmiddellijk een einde maken aan de voortdurende misstand in de strafrechtspraak in Groningen: het zeer matig publiceren van vonnissen op de daarvoor bedoelde website van de rechtspraak (punt nl).

Dus. Na maanden van politieonderzoek, wekenlange voorbereidingen door officieren van justitie en een uren durende rechtszaak komt er een uitspraak, verwoord in een vonnis dat vaak meer dan 8 A4’tjes beslaat. Het doen van uitspraak met daarin dan eindelijk de waarheid duurt gemiddeld 22 seconden en heeft plaats in een lege rechtszaal. Daarna verdwijnen de doorwrochte vonnissen waar door rechtbankmedewerkers dagen noest aan is gewerkt vrijwel ongelezen in het archief. Alsof de rechters zich schamen voor hun beslissingen.

4. de rechters
Ondertussen behoren diezelfde rechters tot de beste van heel de wereld, zo kan worden opgemaakt uit de deze week gepubliceerde Rule of Law Index. Niemand weet precies wat dat is, maar als zo’n club bekendmaakt aan de media dat de Nederlandse rechtspraak wereldwijd op plek 5 staat, maakt dat niet uit. Denemarken staat al eeuwen op de eerste plaats, gevolgd door Noorwegen, Finland en Zweden. En dan al komen wij.

Hoe de ranking voor het komende jaar zal uitpakken? Afwachten. De onderzoekers zullen vast het boek van wetenschapsfilosoof Ton Derksen lezen. Derksen – de man die aantoonde dat de tot levenslang veroordeelde Lucia de Berk (de B.) geen misdaden heeft begaan – beweert op grond van onderzoek dat er in Nederland schokkend veel mensen ten onrechte worden veroordeeld en onschuldig in gevangenissen zitten. Als dat waar is, zijn wij geen wereldtop.

5. de straffen
Hoeveel mannen en vrouwen het afgelopen jaar door de rechtbank in Groningen ten onrechte naar het gevang zijn gestuurd? Ik durf het niet te zeggen. Ik durf er niet eens aan te denken. Die zestig Drenten en Friezen misschien?

Feit is wel dat er in zittingszaal 14 voor bijna 200 jaar aan onvoorwaardelijke gevangenisstraf is opgelegd. Omdat wij ons graag voegen bij onze Scandinavische bovenburen, kan het maar zo zijn dat de manier van straffen in 2017 eindelijk eens ter discussie komt te staan. Driekwart van alle mensen die door het strafrechtsysteem wordt opgesloten, zit een straf uit van minder dan drie maanden. Vervelend voor betrokkene, maar zo heel lang is het ook weer niet. Daartegenover staat wel een ontzettend duur en complex gevangenissysteem met hoge recidive-cijfers.

Hoelang vinden we het nog normaal dat onze de rechters die dus tot de besten van de wereld behoren, maar boeven naar het gevang blijven sturen terwijl dat nauwelijks zin heeft? Kan dat niet slimmer?

6. de misdaden
Dan de misdaden zelf. Voor het idee: de misdaden die in het komende jaar worden berecht, zijn vrijwel allemaal al gepleegd. Het leed is al geleden. Tussen het plegen van een misdaad en het berechten ervan zit al gauw een jaar. Voor een handjevol misdaden geldt dat die nog moet worden gepleegd. Wat zou het in het kader van goede voornemens mooi wezen dat de aanstaande daders zich nu bedenken. Dat scheelt slachtoffers en een boel ellende.

7. de misdadiger
Tot slot de boef. Het verdienmodel van de aloude misdaad is zo goed als failliet. Wie mee wil tellen in de wereld van de misdaad gaat in cybercrime. Maar in Noord-Nederland blijven we elkaar met onze dronken koppen de hersenen inslaan, blijven we smachtend naar drugs spullen jatten die aan anderen toebehoren en blijven we maar hennepplanten poten om uit de schulden te geraken.

De rechtspraak gaat in 2017 op grote schaal over op digitaal. Het uur is daar dat niet alleen de politie, maar ook de boef in Noord-Nederland met de tijd meegaat.

Los van deze zeven kwesties hoop ik dat alle vaders en stiefvaders die hun kinderen misbruiken gepakt worden en in 2017 een beroerd jaar krijgen.

Rob Zijlstra