Gerard meent dat de
situatie absurde
vormen heeft aangenomen

De criminaliteit was afgelopen week weer eens in opspraak. De ontwikkeling van de misdaad is veel minder rooskleurig dan officiële cijfers willen doen geloven, luidde brekend het nieuws. Het is erger dan wij denken. Of mogen weten. De onthulling is gebaseerd op een vertrouwelijk rapport van de politie en het Openbaar Ministerie. Dat zijn twee instanties die – mag je hopen – weten waarover ze spreken.

De boodschap is dat de boeven aan de winnende hand zijn. Waarom politie en justitie deze informatie geheim wilden houden, is mij een raadsel. Moet niet iedereen zoiets zo snel als mogelijk weten? Opdat wij tijdig ramen en deuren kunnen sluiten?

Of past argwaan? Zolang het kabinet niet in spoedzitting bijeenkomt, er geen instantie is die code rood voor heel het land afkondigt, heb ik mijn bedenkingen. Het vertrouwelijke rapport is bestemd voor het kabinet dat na maart, na de verkiezingen, aantreedt. Opdat aanstaande kabinetsleden alvast weten waar meer geld naar toe moet. Zou het dat zijn?

Misdaadrapporten van instanties gaan meestal over de omvang van de criminaliteit. Het gaat over hoeveel van dit en hoeveel van dat en hoeveel dit en dat een jaar eerder meer of minder was. ‘Het laagste niveau van denken is tellen’, sprak eens een politiefunctionaris die het niet zo op cijfertjes heeft.

Mijn idee: het is de hoogste tijd voor een groots onderzoek naar de aard van de criminaliteit. Niet tellen hoe vaak, maar kijken naar wat. Ik voorspel een onthutsende uitkomst. Ik voorspel dat een flink deel van de criminaliteit in Nederland – meer dan de helft – valt in de categorie klunzig & knullig. Dat is misdaad die de politie met twee vingers in de neus kan bestrijden, ook gezien de vergaande opsporingsbevoegdheden en het materieel waarmee de politie is toegerust. Ze hebben zelfs helikopters.

Bezoek op een willekeurige dag een rechtszaal van het strafrecht (gewoon in de winkelgebieden van Assen, Leeuwarden en Groningen) en u begrijpt wat ik bedoel. U kunt dan getuige zijn van een strafzaak van Gerard, een 54-jarige man van goede huize die halverwege een afslag miste. Nu zuipt hij te veel (‘dat moet ik wel eerlijk toegeven’), schaakt hij eens wat en speelt hij graag gitaar. Een baan zit er niet meer in, vindt hij. Laat ‘m liever met rust.

Gerard is vanuit een gesloten kliniek (‘beter dan de gevangenis’) naar zittingszaal 14 gebracht omdat hij wordt verdacht van een poging tot moord. Dat is niet niks. Hij heeft een kennis met een koksmes in de linkerelleboog gestoken. Dat beweert de officier van justitie. Zelf zegt Gerard van niet. Gerard denkt dat zijn kennis – hij heet Henk – is gevallen want het was een rommeltje in dat huis. Gerard denkt dat Henk die graag blokfluit speelt in zijn val tegen de verwarming is gekukeld en toen zijn elleboog lelijk heeft opengehaald. Anders zou hij het niet weten.

Henk was ook verre van helder. Hij zat aan de paddenstoelen, zegt Gerard. Aan de paddo’s. En hij? ‘Mwah. Twee, drie, vier, vijf, zes, zeven halve liters misschien. Meer niet.’

Aan de vermeende steekpartij gaat een heel verhaal vooraf. Henk had de accuboormachine compleet met de juiste bitjes van Gerard geleend om een kastje in elkaar te schroeven. Na een paar weken kreeg Gerard zijn accuboor terug. En wat? Boorkop stuk. Henk ontkent alle schuld, Gerard beweert dat het niet anders kan dan dat Henk zijn eigendom (‘waar ik ook voor heb moeten sparen’) heeft vernield.

De officier van justitie denkt dat Gerard – ‘tikkeltje narcistisch met een zwakbegaafd werkgeheugen’ – gekrenkt was en verhaal is gaan halen en dat hij daarbij Henk in een plotselinge drift heeft gestoken met het mes. Het letsel aan de elleboog is typisch afweerletsel.

Halverwege het proces zwakt de officier van justitie de aanklacht ‘poging moord’ af naar een ‘het toebrengen van zwaar lichamelijk letsel’. De eis: anderhalf jaar celstraf waarvan een jaar voorwaardelijk. Gerard moet dan de komende drie jaar wel uit de buurt van Henk blijven. Doet hij dat niet, dan moet hij een jaar extra zitten. Gerard meent dat de situatie absurde vormen heeft aangenomen. Met een vermoeide zucht zegt hij tegen de rechters: ‘Wie u ook gelooft, ’t is aan u.’

Een doordeweeks bezoek aan een rechtszaal leert dat de misdaad vaak niet is waar die op lijkt. In de binnenstad van Groningen is een jongeman beroofd, van zijn dure Gucci-tas met daarin niet alleen een telefoonoplader, maar ook 720 euro cash. De bezorgde moeder van het slachtoffer belde de politie. Er worden drie jongemannen uit Leeuwarden aangehouden. Zij zeggen dat het anders is gegaan.

De Guccitas-man had drugs verkocht die nep bleek. Het verruimde de geest helemaal niet en dus hadden de Leeuwarders hun dealer weer opgezocht. Een van de verdachten: ‘We wilden praten, maar we werden boos.’ Ze gaven hem een klap, een schop, rukten die dure tas uit zijn handen en graaiden het geld eruit.

Nu was het slachtoffer niet zomaar een doodgewone drugsdealer. Hij had lean drink verkocht. Huh? Rappers lusten daar pap van. Lean is een mixdrankje van sprite (cassis werkt ook) en hoestdrank. Als je zulks in de juiste hoeveelheden mengt en doorslikt is de werking als die van een joint.

Dealers in geestverruimende zaken zijn niet vogelvrij, die mag je niet zomaar slaan. En dus hoorden de mannen uit Leeuwarden gevangenisstraffen eisen voor de duur die ze al hadden vastgezeten. Voor de een, net vader, was dat ruim twee maanden, voor de ander die een eigen bedrijf wil beginnen zes.

Na Gerard en voorafgaand aan de Friese jongemannen had Krish (31) in de rechtszaal moeten komen opdraven. Hij was er niet. Krish vond ’s ochtends opdraven te vroeg en weigerde in de gevangenis in de boevenbus te stappen.

Zijn misdaad: hij had gedreigd een AK-47 te kopen om daarmee mensen in de Herestraat in Groningen dood te schieten. Na tien ongelukkigen zou hij zichzelf neerpaffen. Krish had nog geen AK aangeschaft, hij had slechts zijn plannen onthuld. Op een zolderkamertje ten overstaan van een IS-terreurcel? Nee. Hij zei het met bravoure tegen twee politiemannen. Die rapporteerden: een voorgenomen misdrijf van terroristische aard.

Niet superhandig Krish, om zoiets aan de politie te vertellen. Daarom zit ook jij in de categorie klunzig & knullig. Is beter ook. Voor ons allemaal.

Rob Zijlstra

uitspraken volgen