blogwebbel

onderstaand bericht stond
– woensdag 17 mei – in
Dagblad van het Noorden – nu  met update

 

Politie: misleiding of ruisstrategie

De politie heeft valse informatie (‘nepnieuws’) verspreid om bewijs te verzamelen in een onderzoek in een geweldsmisdrijf. Dagblad van het Noorden – de krant waarvoor ik werk – trapte erin. Met het krantenbericht wilde de politie een verdachte onder druk zetten. Het tv-programma Opsporing Verzocht deed mee aan deze ‘ruisstrategie’.

Is het zo gegaan? Het Openbaar Ministerie zegt van niet. Dat wil zeggen, niet helemaal. Een woordvoerder van Opsporing Verzocht (AvroTros) zegt dat politie en justitie bepalen welke zaken worden behandeld en op welke wijze dat gebeurt. ,,Wij niet.’’

De feiten.

In oktober 2008 wordt een 21-jarige prostituee zwaar mishandeld en bestolen van haar geld. De dader: vrijwel zeker de laatste klant. Van die klant vist de politie het condoom uit de prullenbak. Omdat het condoom – in een tissue – bovenop ligt, is de veronderstelling dat dat van de laatste klant is geweest.

Zo kan van de vermoedelijke dader een DNA-profiel worden verkregen. Andere condooms in de prullenbak zijn niet onderzocht. De vrouw heeft die avond zeven klanten.

Het daderprofiel van de mogelijk laatste klant belandt in de DNA-databank, maar een match levert dat niet op. Tot 2015, zeven jaar later. In dat jaar wordt de dan 27-jarige Dennis J. uit Groningen veroordeeld voor een beroving van een maaltijdbezorger. Vanwege die veroordeling moet hij DNA afstaan. Dat leidt in 2016 wel tot een match. Dennis J. is de man van het condoom.

Het maakt hem verdacht, maar is hij ook de dader? Het DNA-spoor brengt hem bij de prostituee, maar bewijst niet dat hij haar ook heeft mishandeld en beroofd. Er is meer bewijs nodig. Er wordt een list verzonnen: de ruisstrategie. De ‘ruis’ zal, zo is de hoop, de verdachte bewegen iets te doen waardoor hij door de mand valt.

De politie verstrekt onder regie van het Openbaar Ministerie informatie aan de krant met de bedoeling dat dit leidt tot een nieuwsbericht. En dat gebeurt. De krant publiceert op 21 november 2016 een bericht waar de vermeende dader niet blij mee zal zijn: ‘Mogelijk doorbraak in mishandelingszaak’. De krant wordt op de deurmat in de (afgesloten) portiek van Dennis J. gelegd, op zo’n manier dat het artikel op pagina 2 goed zichtbaar is. De telefoon en het internet van J. worden vanaf dat moment getapt. Hoe zal hij reageren?

’s Avonds besteedt Opsporing Verzocht aandacht aan de zaak. Niet zoals tijdens de uitzending wordt gesuggereerd om tips te krijgen en nieuwe getuigen te vinden, maar om de dader op te jagen.
De politie ziet (via de internettap) dat Dennis J. uitvoerig gaat googelen op het misdrijf. De taps leveren echter geen belastende informatie op.

De politie schakelt over op plan B. Twee undercoveragenten van een speciale landelijke politiedienst brengen een bezoek aan Dennis J., stellen zich voor als familieleden van het slachtoffer, wijzen hem nogmaals op het krantenbericht en adviseren hem naar de politie te gaan om daar de waarheid te vertellen. Doet hij dat niet, dan komen ze terug om hem (van drie hoog) uit het raam te gooien.

Dennis J. meldt zich niet en wordt een paar dagen later alsnog aangehouden. Bij het tweede verhoor krijgt hij te horen dat de twee mannen die hem thuis bezochten politiemensen zijn. Dennis J. beroept zich daarna op het zwijgrecht.

Het OM vindt niet dat de krant is misleid. Woordvoerster Manon Hoiting: ,,Het betrof een opsporingsbericht dat is verspreid volgens de regels die we daarvoor hebben. Doel van het bericht was het vinden van getuigen. In de slipstream is de ruisstrategie meegenomen.’’

Hoofdredacteur Evert van Dijk van Dagblad van het Noorden spreekt van een kwalijke zaak. ,,Dit schaadt het vertrouwen. Wij zullen nog alerter moeten zijn op wat de politie ons vertelt.’’

De website van Opsporing Verzocht vermeldt dat de zaak is opgelost en dat mede door tips van kijkers een verdachte is aangehouden. Tegen Dennis J. is vijf jaar cel geëist. Advocaat Erik de Mare die J. bijstaat laat weten dat tegen de undercoveragenten aangifte wordt gedaan wegens bedreiging met de dood.

Rob Zijlstra

update – reactie openbaar ministerie
OM: Er is geen sprake van het verstrekken van onjuiste informatie > bericht

update – 18 mei 2017 – vervroegde uitspraak
De rechtbank heeft Dennis J. vrijgesproken en bevolen dat hi direct in vrijheid gesteld moet worden. De reden is niet het politie-optreden, maar het bewijs. Dat is onvoldoende. Klik op onderstaande tekst voor het complete vonnis.

nawoord
Tussen politie/openbaar ministerie en pers bestaan afspraken over de nieuwsvoorziening. Uitgangspunt: fair play. De journalist moet erop kunnen vertrouwen dat informatie die door de politie wordt verstrekt ook klopt. Hoor en wederhoor is bij politieinformatie vaak niet mogelijk. Soms krijgt een journalist vroegtijdig informatie over een zaak onder de voorwaarde dat publicatie nog even op zich moet laten wachten. In het belang van het onderzoek, is dan vaak de reden. Fair.

In deze kwestie dook na een match in de dna-databank een naam op. De match maakte deze persoon (Dennis J.) tot een verdachte , maar de verdenking was (kennelijk) onvoldoende voor een aanhouding of een gesprekje op het bureau. Toen kwam de list: lieg een verhaal de krant in, breng dat artikel onder ogen van de verdachte en dan gaat hij misschien via zijn (afgeluisterde) telefoon dingen zeggen die hem de das om doen. De doorbraak moest via de krant worden geforceerd.

De zogenaamde ruisstrategie wordt vaker ingezet. Bijvoorbeeld door het tv-programma Opsporing Verzocht. Er wordt dan aandacht besteed aan een zaak, niet met als doel getuigen en informatie van getuigen te vergaren, maar om verdachten in beweging te krijgen. Telefoons en computers van verdachten worden tijdens en na de uitzending ‘getapt’.

Een woordvoerder van het programma kent het begrip ruisstrategie. Voorbeeld? Dan wordt in de uitzending gemeld dat de mogelijke verdachte wordt afgeluisterd terwijl dat niet zo is. De verdachte wist dat uiteraard niet en meldde zich vrijwillig bij de politie. Dat Opsporing Verzocht ruis veroorzaakt is ook niet zo raar: het is geen journalistiek misdaadprogramma, maar een opsporingsprogramma van politie en justitie. Zij hebben ook de regie.

Kranten zijn geen opsporingsmiddelen en journalisten zijn dat nadrukkelijk ook niet. Dat politie en justitie de grenzen van fair play eenzijdig oprekken, maakt dat wij verslaggevers er verstandig aan doen om woordvoerders van politie en justitie niet langer op hun woord te geloven.

Wantrouwen is beter. [r.z.]