De rechtbank in Groningen was niet overtuigd. Er was bewijs, misschien zelfs wel ruim voldoende, maar wat het bewijs niet deed was uitsluiten dat het mogelijk toch anders is gegaan. Dat er een alternatief is voor het verhaal dat het bewijs wil doen geloven. Dan ontstaat twijfel. En twijfel hoort in de rechtszaal te leiden tot vrijspraak.

Punt uit.

Dat vrijspraak een logisch gevolg moet zijn van twijfel is om ongelukken te voorkomen. Het achterliggende idee is dat wij het beter vinden dat een schuldige op vrije voeten loopt, dan dat we een onschuldige opsluiten.

Zoiets is eenvoudig om op te schrijven. In de praktijk kan het ontzettend ongemakkelijk zijn. De waarheid laat zich niet zomaar pakken.

De rechtbank in Groningen was niet overtuigd dat Gerrit in januari 2014, op een zaterdagochtend, het Albert Heijn-filiaal aan de Van Lenneplaan in Groningen heeft overvallen. Bij het Openbaar Ministerie bestond geen twijfel, maar de overtuiging dat Gerrit drie jaar moest worden opgeborgen in de gevangenis. Dat ging dus niet door, reden voor het Openbaar Ministerie hoger beroep aan te tekenen.

Wat niet in de wet staat is dat een behandeling in hoger beroep twee jaar en zes maanden op zich moet laten wachten. Dat dat wel gebeurde is omdat de strafrechtspraak niet op orde is. Alsof de overheid criminaliteit niet serieus neemt. Beschamend, maar dat terzijde.

Afgelopen week werd duidelijk dat het verstrijken van de tijd het Openbaar Ministerie niet op andere gedachten heeft gebracht. Opnieuw eiste de officier van justitie (de advocaat-generaal voor liefhebbers) een gevangenisstraf van drie jaar tegen Gerrit.

Er is dna van hem aangetroffen op een plastic tasje dat de overvaller heeft laten vallen. De verdachte wilde een half uur voor de overval honderd euro pinnen, maar had maar 30 euro op zijn rekening staan. Dat is onderzocht. Gerrit had op dat moment kennelijk meer geld nodig. Zie daar het motief. De overvaller heeft blauwe ogen. Gerrit ook.

En dan zijn loopje. Volgens een Engelse podiatrist (verstand van voeten) lijkt het loopje van Gerrit sterk op die van de overvaller op de camerabeelden. Maar als de Engelsman in de rechtszaal van Groningen – hij werd speciaal ingevlogen – een toelichting moet geven op zijn ganganalyse, verandert sterk in matig.

In het paleis van justitie, want zo heet een gerechtsgebouw in hoger beroep, hoort Gerrit (51) het aan. Voor zijn dna op het plastic tasje heeft hij een verklaring. Hij had zo’n tasje. Dat zat over het zadel van zijn fiets. Op een dag was het tasje weg. Kan heel goed dat de overvaller het van zijn fiets heeft getrokken. Kan. Wat ongeloofwaardig klinkt, is niet per definitie niet waar.

Gerrit had even naar voren moeten komen. De rechters willen hem diep in de ogen kijken. De officier van justitie kijkt ook mee. Zij concludeert: ‘Grote blauwe ogen.’ De rechter: ‘Ik zie lichtblauwe, grijze ogen.’ Gerrit: ‘De officier van justitie heeft zelf grote blauwe ogen.’

Omdat die Engelsman tijdens de rechtszaak in Groningen zwalkte van sterk naar matig werd een nieuw onderzoek gelast naar het loopje. De Groningse hoogleraar Bert Otten werd gevraagd het loopje te bestuderen en daar dan iets verstandigs over te zeggen.

Otten is van de universiteit in Groningen en heeft verstand van neuromechanica en prothesiologie. Van bewegen. Hij adviseert sporters als Bauke Mollema, Epke Zonderland en Dafne Schippers.

Het onderzoeksverslag van Otten komt niet heel uitvoerig aan de orde, wat opmerkelijk is. Otten filmde de loopjes van 118 mannen. Zijn conclusie: de kans dat Gerrit de dader is, is 99,1 procent. Je verwacht dat de officier van justitie zo’n deskundige jubelend naar voren schuift, maar niets van dat alles. In plaats daarvan moet Otten – hij zit op de tribune – aanhoren hoe de advocaat van Gerrit zijn onderzoek door de mangel haalt. Volgens de advocaat is Otten een gelegenheidsdeskundige aan wie je in de rechtszaal helemaal niets hebt.

De vraag of Gerrit schuldig is of niet, moet nu door het gerechtshof worden beantwoord. Gerrit heeft in het verleden overvallen gepleegd, heeft om die reden jaren in de gevangenis gezeten, zelfs in tbs-klinieken. Maar ook in de rechtszaal geldt dat veroordelingen uit het verleden geen garanties bieden voor het nu.

Er gebeurt nog iets in de statige zaal van het paleis van de rechtspraak. Vlak achter Gerrit zit een jonge vrouw. Ogenschijnlijk zelfverzekerd. De jonge vrouw is 20 jaar. Vier jaar geleden was ze 16. En stagiaire bij de Albert Heijn aan de Van Lenneplaan in Groningen. De overvaller die even na half tien binnenkwam liep naar haar kassa. En richtte zijn vuurwapen op haar voorhoofd. Het enige dat zij zag waren twee blauwe ogen en grijze stoppels in de hals.

Haar stem vult de grote rechtszaal. Kraakhelder, maar het is een stem vol pijn. Ze zegt dat ze in angst leeft. Dat ze zes maanden niet heeft kunnen slapen, bang haar ogen te sluiten, uit vrees voor herbelevingen. Dat ze in paniek raakt, begint te gillen, bij onverwachte geluiden, een dichtslaande deur. Dat ze zich tegenover anderen ontzettend schaamt. Dat ze in de bloei van haar jeugd was, bezig de wereld te ontdekken. Dat ze met dat wapen op haar voorhoofd dacht dat ze zou worden doodgeschoten. Dat ze toen aan haar moeder moest denken. Ze blijft bijna altijd binnen, nog steeds, omdat ze niet weet hoe ze zal reageren als er buiten iets gebeurt.

De jonge vrouw zegt geëmotioneerd dat de rechtbank in Groningen haar in de steek heeft gelaten. Die vrijspraak heeft haar pijn gedaan. Ze heeft alles gelezen, ze vindt dat er voldoende bewijs is. Tegen de rechters: ‘Hij heeft mijn jeugd verpest. Alstublieft, veroordeel hem.’

Gerrit kijkt naar haar. Zegt: ‘Ik voel me hier niet prettig bij. Ik zit hier als verdachte, ik voel me aangesproken. Mijn medeleven. Maar ik ben niet verantwoordelijk. Ik heb die overval niet gepleegd.’

De stilte die valt, klinkt ongemakkelijk.

De jonge vrouw zat toen het gebeurde op het vmbo. Nu, vier jaar later, en als gevolg van de gebeurtenissen, studeert ze hbo-rechten. Ze hoopt ooit in een rechtszaal te zitten om slachtoffers bij te staan. Dat is wat ze wil.

Wat de waarheid ook gaat worden, een diepe buiging voor deze powervrouw.

Rob Zijlstra

» zie ook: silly walks 2 & silly walks 1

update – 9 november 2017 – uitspraak
Gerrit  is veroordeeld tot vier jaar celstraf. Het hof heeft bevolen dat hij per direct moet worden aangehouden om zijn straf uit te zitten.