Misdaad is, heel ouderwets, meer voor mannen. Dat is niet af en toe het geval, maar altijd zo geweest. Misdaad is ook leeftijdsgebonden; naarmate de mens ouder wordt, neemt misdadig gedrag af. Verder is de misdaad in Groningen een grotendeels Nederlandse aangelegenheid: driekwart van de boeven is hier geboren, de overige 75 verdachten komen uit 25 verschillende landen.

Kijkend naar cijfers over het jaar 2017 – door mij zorgvuldig verzameld op basis van het bijhouden en bijwonen van alle 307 rechtszaken in zittingszaal 14 (meervoudige strafkamer) – dan valt het een en ander op. Omdat ik dit in voorgaande jaren ook deed, ontstaat een beeld. Ik trek alleen heel voorzichtige conclusies.

Vrouwen
Zo nu en dan duiken onheilspellende berichten op dat vrouwen bezig zijn met een opmars in de misdaad. In films en series vast en zeker, maar in zittingszaal 14 doen vrouwen als verdachten niet serieus mee. In 2016 was zeven procent van alle verdachten vrouw. En dat was in 2017 ook zo. Alsof ze het zo hebben afgesproken.

Aangetekend moet wel dat de misdaadbestrijding meer en meer in handen komt van vrouwen. Vrouwelijke rechters zijn in de meerderheid, wat ook geldt voor officieren van justitie.

Twintigers
Het gezegde ‘wijsheid komt met de jaren’ is van toepassing. De groep twintigers is altijd het grootst. De dertigers doen hun best, maar moeten steevast genoegen nemen met de tweede plaats. De vijftigers doen onder voor de veertigers.

De oudste verdachte die vorig jaar moest komen opdraven was 84 jaar. Hij moest drie maanden zitten. Een 70-jarige kreeg op z’n oude dag drie jaar gevangenisstraf. Waarvoor? Ontucht. Het gezegde geldt niet voor iedereen.

Nederland
Verdachten die in zittingszaal 14 terechtstaan vormen niet een uitgesproken kleurrijk geheel. Driekwart van de 307 mannen en vrouwen die in 2017 terechtstonden, heeft een plaats in Nederland als geboorteplek. Het overige kwart is wel bont, want uit alle windstreken, uit 25 verschillende landen. Dit beeld is al jaren hetzelfde.

Straffen
Wordt er wel keihard gestraft? De cijfers zeggen daar niets over. Van de 307 mannen en vrouwen werden er 23 vrijgesproken. Maar goed ook, want ze bleken onschuldig. Er werden dus 284 mensen schuldig bevonden en veroordeeld. De laagste straffen waren voorwaardelijke werkstraffen, daar heb je als veroordeelde niet direct last van. Je moet alleen wel oppassen. De man die in Veendam zijn ex om het leven bracht, kreeg met 20 jaar cel de hoogste straf van het jaar.

Opgeteld werd vorig jaar in zittingszaal 14 voor 192 jaar onvoorwaardelijke celstraf opgelegd (voor wie rekenen wil: het kost 200 euro per dag). In 2016 was dat 195 jaar en een jaar daarvoor 194. Voor het idee: in 2011 werd opgeteld 370 jaar onvoorwaardelijke celstraf opgelegd. Jawel, er waren toen ook aanzienlijk meer strafzaken.

Heel voorzichtige conclusie: er wordt in Groningen vooral minder gestraft. Elders in Noord-Nederland, in de rechtbanken van Assen en Leeuwarden, is dat niet anders.

Eisen
De officier van justitie eist, de rechters leggen op. Feit: rechters leggen in de meeste zaken lagere straffen op dan er wordt geeist. Vorig jaar werd in 57 procent van alle zaken een lagere straf opgelegd dan de aanklager had voorgesteld, in ruim een derde was de opgelegde straf gelijk aan de eis. In zeven procent gold dat de eis geen recht deed aan ernst van de feiten.

Winst
Een opmerkelijke uitkomst valt te noteren als het om het afpakken van crimineel geld gaat. In 2015 werd bijna 700.000 euro ontnomen van (8) veroordeelde boeven. In 2016 was dat ineens 3,6 miljoen euro (van 21 criminelen). Dat was ook aangekondigd: de misdaadbestrijders willen de crimineel vooral in de portemonnee treffen want dat helpt.
De verwachtingen voor 2017 waren dan ook hoog gespannen. En? Nog geen 600.000 euro (in 9 zaken). Een tegenvaller dus. Hoe dan kan? Het Openbaar Ministerie heeft beloofd het binnenkort uit te leggen.

Waar
Waar moet je niet wezen? De stad Groningen is misdaadkoploper en dat is niet raar. Nogal wat misdaden worden gepleegd onder invloed van alcohol en in de stad wordt nu eenmaal het meeste bier genuttigd. Oost-Groningen is eeuwig tweede want daar lusten ze ‘m ook. Het goede nieuws: in Noord-Groningen, qua oppervlakte het grootst, is de misdaad nog steeds geen alledaags iets.

De cijfers: stad Groningen: 154 zaken; Oost-Groningen: 73; Noord-Groningen: 24; Westerkwartier: 17. Eemsmond: 14. Voor de volledigheid: de rechtbank in Groningen behandelde 14 strafzaken uit Drenthe, 10 uit Friesland en eentje uit elders.

De misdaad
En wat is de misdaad in Groningen dan? Wie veel naar de politie (of naar burgemeesters) luistert, zou wel eens het idee kunnen krijgen dat de misdaad draait om ondermijning. Dat woord hoor je overal. Dus dat patserige criminelen vanuit de onderwereld bezig zijn de legale bovenwereld met hun grote bek en hun poen te verstieren waardoor de veiligheid, de leefbaarheid en zelfs de democratische rechtsstaat in het geding is. Kortom: heftig.

In de rechtszaal van Groningen is het beeld anders: verreweg de meeste zaken (142 van de 307) zijn strafzaken over geweld. Het gaat dan heel vaak over mannen die bier drinken en elkaar vervolgens op straat gaan slaan en schoppen (en daar achteraf spijt van hebben). Of over mannen die thuis vrouwen mishandelen. Misdrijf nummer twee: diefstal (66). Mensen stelen dingen van elkaar, van fietsen tot tandpasta en van zitgrasmaaiers tot soepgroente. Op drie: zedenzaken, vaders en opa’s die niet van hun (eigen) kleine kinderen kunnen afblijven (36).

Mensenhandel? Twee zaken. Drugs? Ik telde twintig strafzaken in relatie tot hennepteelt, tien strafzaken rond harddrugs, veelal kleine straatdealers. Cybercrime? Helemaal niks.

Een heel voorzichtige conclusie: de misdaad die in de strafrechtszaal van Groningen wordt behandeld, lijkt een andere dan waar politie, politici, officieren van justitie, burgemeesters en wie al niet met grote zorg over spreken.

Om te weten: een deel van alle bovengenoemde zaken waren zaken met een baard, misdaden die in 2017 zijn behandeld, maar al in 2016 en 2015 waren gepleegd. Dat zal dit jaar niet anders zijn: van de strafzaken die dit jaar door strafrechter moeten worden beoordeeld, een stuk of 300, is het leed al geleden. Die zaken zijn al geschied.

Ter geruststelling: het zijn maar cijfers.
Je zult straks slachtoffer worden van een eenvoudige mishandeling.
Van een inbraak.
Het zal je kleine buurjongetje maar zijn.
Dat is veel erger.

Rob Zijlstra

> voor op- en aanmerkingen: e-mail naar rob z 

> voor alle cijfers: de statistieken van zittingszaal 14 

Deze slideshow vereist JavaScript.