Ik kijk naar Benson die voor mij in de verdachtenbank zit en ik probeer te bedenken hoe het moet zijn om als mens altijd maar opgesloten te zitten. Benson is in januari in gevangenis De Marwei in Leeuwarden 41 jaar geworden. Sinds 1996 zit hij vrijwel onafgebroken vast. Maar hoe ik ook kijk, een idee hoe dat moet zijn, zo zelden vrij, krijg ik niet.

Heeft iemand die bijna altijd binnen is – veel verdachten noemen gevangenissen binnen – bijvoorbeeld wel een jas?

Of gepaste schoenen?
En hoeveel broeken? Hoe zou Benson de wereld buiten ervaren waar hij zelf beslissingen moet nemen, zelf de deuren moeten openen?
Kan hij fietsen?

Hij had al een keer acht jaar gevangenisstraf gekregen. En als twintiger kreeg hij eens negen jaar. Steeds net vrij of het ging weer mis. Of fout. Nu luidt de eis wederom acht jaar. Met nog eens 349 dagen erbij die nog op de lat stonden. Doet het hem iets? Of wen je aan bijna altijd binnen?

Op het internet vind ik een berichtje waarin staat dat hij eens met anderen ontsnapte uit de Bon Futuro Penitentiary op Curaçao. Buiten lonkt dus wel. Lang duurde de vrijheid toen niet. Hij werd gearresteerd in een luxe hotel in aanwezigheid van twee jonge buitenvrouwen, onder het genot van de ondergang van de zon.

De reclassering rapporteert dat Benson een man is die kiest voor een criminele wijze van leven. De kans op een positieve gedragsverandering, dus dat het ooit nog eens goed komt, is maar klein.

De rechters: ‘Ze zeggen dat u kiest voor de verkeerde dingen, voor het snelle geld. U bent niet verslaafd, dus dat is niet de reden om in de criminaliteit te blijven. Toch?’
Benson zegt dat hij ook een jaartje ouder wordt. Dat het misschien tijd wordt voor wat anders.
Rechters: ‘U heeft een kind.’
Benson: ‘Twee.’

Stadskanaal, 19 november 2016, even na tien uur in de avond. De politie krijgt meerdere meldingen van een schietpartij. Niels O. is neergeschoten. Met grote spoed wordt hij naar het ziekenhuis gebracht waar artsen hem in coma houden en de medische strijd aangaan met de dood. Na uren wint het leven, maar wanneer Niels O. bij kennis komt, blijkt dat de levensreddende operaties een dwarslaesie hebben veroorzaakt.

De rest van zijn leven in een rolstoel. Dat is het zware lot dat Niels O., nog maar 22 jaar, moet dragen. Hij wil als compensatie honderdduizend euro hebben van de vermeende schutter.

Van Benson.

De politie doet onderzoek in de woning van Niels O. waar de schietpartij plaatshad. Onder het dressoir wordt een kogelhuls gevonden, de kogel zelf zit in de hond des huizes. Onder de bank is het vuurwapen verstopt, een Baretta, Beretta, de dakgoot van de schuur vinden agenten twee messen met vers bloed, in een bebloede envelop 154 valse bankbiljetten van vijftig euro en vijftien echte briefjes van twintig. In de container achter de woning twee gele Jumbo-tassen met wiet. Bloed ook op de deur van de schutting.

Als het bloed wordt geanalyseerd rolt de naam van Benson uit de dna-databank. Wat direct opvalt is dat deze Benson nog niet zo lang voorwaardelijk vrij is en zich sinds een paar dagen niet meer meldt bij de reclassering wat hij tot dan wel braaf deed. Er worden telefoons getapt en in maart 2017, vier maanden na de schietpartij, wordt Benson getraceerd in Tilburg en opgepakt.

Hij toont de meer dan tien steekwonden die herstellende zijn. Hij zegt dat hij, net vrij, geld nodig had. Juist op dat moment kwam hij een kennis tegen die 12.000 euro had en vroeg of hij daar wiet voor kon regelen.

Benson glunderde.
Lachte het leven dat hem zo weinig moois had toebedeeld hem eindelijk eens toe?

Hij had nog ergens 7.700 euro aan valse biljetten liggen. Als hij daarmee de drugs zou kopen, dan was het echte geld nog sneller dan snel van hem.

Iemand kent iemand in Stadskanaal. De eerste ontmoeting is in de coffeeshop. Benson gaat met twee onbekende mannen mee. Een van hen is Niels O. De deal: drie kilo wiet voor negenduizend euro.

In de woning blaft een hond. Benson zit op de bank. Hij heeft achtduizend. Nee hij hoeft niets te drinken. Niels O. toont dan twee Jumbo-tassen met de beloofde wiet. Benson kijkt met een kennersoog en merkt op dat de inhoud nooit drie kilo kan wezen.

En dan?

Benson: ‘Dan ineens wordt een wapen op mij gericht. Ik pak de hand en duw die naar beneden. Een schot. Dan word ik van achteren vastgepakt, in een nekklem, nog een schot. Ik word gestoken met een mes. Het was twee tegen een.’

De officier van justitie zegt dat het zo niet is gegaan. ‘Op het moment dat de Jumbo-tassen voor hem worden neergezet, trekt Benson een wapen, hij schiet eerst op de hond en dan op Niels.’

In beide gevallen: de politie komt.

De advocaat van Benson zegt dat de officier van justitie zich volledig baseert op de verklaringen van het slachtoffer, maar dat wat Benson zegt, net zo goed waar kan wezen.
De officier van justitie: ‘Benson is een man met een criminele inborst.’
De advocaat: ‘Benson werd aangevallen en verdedigde zich. Noodweer dus. Dit was ook geen ripdeal, geen gewelddadige diefstal van drugs. Benson wilde met vals geld niks stelen, hij wilde de boel oplichten.’

Benson: ‘Ik heb dat vaker gedaan.’

Rechters: ‘U kent de drugswereld. Door met die jongens mee te gaan, nam u wel risico’s’
Benson, tikkeltje verbaasd: ‘Ja, maar ik ben een boef.’

De advocaat zegt dat de rechters moeten oppassen. ‘Onze belevingswereld is niet de belevingswereld van de mensen die wij verdedigen, van verdachten die tegenover u zitten.’
Rechters: ‘Als je je met hennep inlaat, dan weet je toch dat je weer de gevangenis ingaat? Dat je je kinderen voor lange tijd niet gaat zien?
Benson: ‘Voor hennep krijg je niet veel straf, mevrouw de rechter.’

De strafzaak dient op de dag dat het Centraal Bureau voor de Statistiek bekendmaakt dat de illegale activiteiten rond wiet goed zijn voor een bijdrage van 4,8 miljard euro aan het wel en wee van de economie van BV Nederland.

Ik kijk naar Niels O., 22 jaar, ongemakkelijk, rolstoel.
En denk: hoe het ook is gegaan, doden en gewonden staan in andere statistieken die weerop andere dagen in het nieuws komen.

Rob Zijlstrauitspraak volgt