Meten is weten, was lang het motto bij de politie. Het idee was dat hoe meer de politie wist, hoe meer boeven er gepakt zouden worden. Van alles werd er geteld om maar te weten. Maandelijks verschenen er rapporten die ze maraps noemden. Dan kon je niet alleen lezen hoeveel woninginbraken er in de voorbije maand waren gepleegd, maar ook hoeveel inbraken er de komende maand gepleegd zouden worden. Per wijk, per dorp. Er waren ook kwartaaloverzichten.

Later sprak een hooggeplaatste politiefunctionaris: ‘Het laagste niveau van denken is tellen.’ Het moest toen anders.

Het nieuwe toverwoord werd ‘tegenhouden’. Gooi zand in de criminele machinerie en het stokt. Niet dus.

Momenteel is het project Camera in Beeld hoop in bange dagen. Bedrijven en particulieren kunnen hun camera’s aanmelden, camera’s die op daken staan, aan gevels zijn vastgeschroefd of vanuit de vensterbank naar buiten koekeloeren. De politie zet die dingen in een databank. Er schijnen er al 200.000 te zijn geregistreerd.

Op deze manier is heel het land permanent in beeld. Waar je ook loopt, met wie en hoe ook, overval loert de veiligheid. Big Brother is definitief onder ons en de samenleving is niet eens geschokt.

Camera in Beeld moet leiden tot een grote toestroom van criminelen richting de zalen van het strafrecht en – consequentie – tot overvolle gevangenissen. Misschien moet er worden bijgebouwd.

Zover is het nog niet. Nu nog verschijnen er verdachten in de rechtszaal van wie je je afvraagt wat ze er te zoeken hebben. In de voorbije week zag ik Greet, Wim en Freek. Bij gebrek aan beter. Aan slechter in dit geval.

Greet is een 52-jarige vrouw uit Valthermond. Ze heeft al jaren ruzie met haar zus Aagje, iets wat in de beste families voorkomt. Greet regelde de zorg en de financiën voor hun alsmaar ouder wordende moeder.

Op een dag ging zus Aagje, na jaren nooit, elke zaterdagochtend op de koffie bij moeders. Ze vlooide dan de bankafschriften door. In augustus 2016 deed Aagje aangifte. Greet zou 26.000 euro voor eigen gebruik van de rekening van moeders hebben afgeschreven.
Greet zegt tegen haar rechters dat ze zich niet kan vinden – totaal niet – in de beschuldigingen. Wat ze deed, deed ze in overleg en met toestemming van moeders, inmiddels overleden.

De officier van justitie snapt zelf ook niet waarom zij deze familiekwestie als misdaad aan de rechtbank heeft voorgelegd. Ze zegt dat haar berekeningen in het strafdossier niet kloppen en dat het onderzoek van de politie onder haar verantwoordelijkheid een eenzijdige belichting is van de feiten. De strafeis, kortom: vrijspraak.

En waarom Wim (70) uit Coevorden? Wim zou 89.500 euro hebben verhuld. Misdaadgeld. De politie was getipt dat er wapens in zijn woning lagen. Er kwam een inval en behalve een kogelgeweer, een gasrevolver en een doosje met 25 knalpatronen ontdekte de invalpolitie een kist vol enveloppen met het geld.

Het wapentuig was van een lelijke schoonzoon, daar had hij niets mee te maken. Dat geld dan? Zoveel contant is verdacht. Wim zegt dat hij niet een man is van de banken. Hij is van boter bij de vis, van contant betalen, net als vroeger zijn vader. En dat hij boten restaureert.

Rechters: ‘Gaat er veel contant geld om in die handel?’
Wim: ‘Oh, dat wilt u niet weten.’

Anderhalf uur lang wordt Wim ondervraagd. Hij is een vakman, een man van ijzer en van stampende scheepsmotoren. Altijd hard gewerkt, zuinig geleefd, geen schulden, geen strafblad, vrijwilliger bij de brandweer, vrijwilliger in het asielzoekerscentrum. Een van de laatste boten die hij restaureerde was in opdracht van een kinderarts. Ja, ook contant.

De officier van justitie: kortom misdaadgeld. Eis: negen maanden celstraf, drie voorwaardelijk. Dat is een half jaar zitten. Deugdzaam de zeventig halen en worden opgesloten bij gebrek aan beter.

Dan Freek, 32 jaar. Freek is verstandelijk beperkt, niet helemaal goed, en is met zijn begeleidster en een lijf vol zenuwen naar de rechtbank gekomen. De rechters doen een Jip en Janneke, ze zeggen dat ze geen moeilijke woorden zullen zeggen. Begrijpt hij dat? Freek lacht verlegen.

In de doucheruimte van een vriend probeerde hij met een camerapen stiekem een filmpje te maken. Dat was een idee van Durk, een kennis uit het dorp. De opname mislukte, maar er kwam wel een aangifte en een onderzoek van de politie.

Op zijn computer werden toen foto’s gevonden. Freek vertelt dat hij plaatjes ruilde met Durk. Plaatjes van bloot en onder de 18. Daar had Durk heel veel van. De rechters vragen of hij het weet, dat kinderporno verboden is? Freek kijkt dwars door het tafelblad heen. Hij zegt dat hij eenzaam was en dat die foto’s troost boden. Rechters: ‘Troost?’ Freek zegt even niks. Hij heeft spijt ervan, zegt hij.

Nog wat. Op zijn computer stond een opname die met een camera was gemaakt in de kleedkamer van de voetbalclub, van het damesteam tijdens het omkleden. November 2016.

Daar heeft hij ook spijt van. Hij raakte er zijn baantje bij de sociale werkplaats door kwijt en in het dorp hebben ze een ruit ingegooid van zijn huis.

De rechters vragen: ‘En hoe zit dat met die Durk?’
De officier van justitie: ‘Toen agenten hem wilden spreken, was hij niet thuis. Daar is het toen bij gebleven.’
Rechters: ‘Hmm.’

Het damesvoetbalteam is ook naar de rechtszaal gekomen. Er wordt gehuild, emoties lopen op, er worden schadevergoedingen gevraagd en om een straf die nooit hoog genoeg kan zijn. De impact is, bijna twee jaar na dato, nog altijd groot.

Ik durf nu niet op te schrijven dat ik vind dat het voetbalteam een klein beetje doorslaat. Op de televisie kijken we naar de grootst mogelijke ranzigheid om onszelf te amuseren. We zijn toch wel wat gewend? Maar ik zie ook wel dat de emoties echt zijn, niet zijn te bagatelliseren.
De voetbalvrouwen zijn, buiten kijf, in hun eer aangetast. Dat zeggen ze ook.

Toch schrik ik van de eis van de officier van justitie: achttien maanden celstraf, daarvan twaalf voorwaardelijk.

De officier van justitie zit buiten op een bankje te roken. Ik zeg dat ze dat toch niet echt wil, iemand met een verstandelijke beperking een half jaar naar de gevangenis sturen. De officier van justitie kijkt me even aan, blaast en zegt dan dat ze ook rekening heeft te houden met de geschokte samenleving.

De politie meldt dat er dagelijks zo’n zestig camera’s door enthousiaste burgers worden aangemeld voor opname in de databank.

Het wordt nog wat.

Rob Zijlstra

 

UPDATE – 13 juli 2018
Greet is vrijgesproken. De rechtbank acht aannemelijk dat zij handelde met instemming van haar moeder. De aangifte van zuster Aag is niet geloofwaardig.

Willem is vrijgesproken van witwassen. Het Openbaar Ministerie heeft onvoldoende duidelijk kunnen maken dat er een relatie bestaat tussen het geld dat bij Willem is aangetroffen en misdaad. Het OM heeft ook verzuimd het alternatief dat Willem aandroeg op juistheid te onderzoeken. Het in beslag genomen geld dat het OM wilde verbeuren, moet terug naar de rechtmatige eigenaar. Er komt wel een straf voor het wapenbezit: 120 uur werken.

Freek hoeft niet naar de gevangenis, vinden de rechters. Hij is veroordeeld tot een werkstraf van 240 uur (de maximale) en tot een celstraf van 181 dagen waarvan 180 voorwaardelijk. Die ene dag heeft hij al ‘gezeten’ toen hij werd aangehouden en verhoord. De resterende 180 dagen blijven boven zijn hoofd hangen. Aan twee vrouwen van het damesvoetbalteam moet hij een schadevergoeding betalen van 500 euro pp.