De beelden die in de rechtszaal worden getoond zijn springerig, maar wat te zien is laat toch weinig aan de verbeelding over. Twee mannen in een kleine, rommelige kamer. Een derde persoon filmt met zijn mobiele telefoon, hij maakt een vlog. Een eerste man wordt jolig voorgesteld als ‘de meest gezochte Turk van Nederland’. Vet gelach. Er wordt met messen gespeeld, er wordt gepraat over snitchers en hoe die – mes langs de keel – moeten worden geslacht.

Snitchers zijn verraders en zijn in zekere kringen niet zo populair.

Er verschijnt een televisie in het onrustige beeld. De begintune van het programma Opsporing Verzocht klinkt. Nog meer gelach. Als de presentatrice het item aangekondigt waar nationaal aandacht voor wordt gevraagd – de schietpartij aan de Korreweg in Groningen – wordt een paar keer hard en opgewonden ‘kankerhoer’ geroepen.

De vlog, aangetroffen op een telefoon, wordt in de rechtszaal getoond en dateert van 24 oktober 2017, de schietpartij was negen dagen eerder. Twee verdachten – de snitchers – zijn dan al aangehouden. De schutter is nog voortvluchtig en op dat moment inderdaad de meest gezochte van het land.

Het is Azim A., nog maar 21 jaar.

Hij heeft zich verschanst in die kleine, rommelige kamer in een flat in Groningen en is in het gezelschap van twee strafbare vrienden die hem helpen zoek te blijven. Twee weken later wordt Azim in die kamer gearresteerd, evenals zijn twee weldoeners, onder wie de vlogger.

Azim heeft zich volgens het Openbaar Ministerie schuldig gemaakt aan een poging tot moord. De eis die bij de rechtbank op tafel is gelegd: twaalf jaar gevangenisstraf en de maatregel tbs. Daarnaast ligt er een schadeclaim van bijna een miljoen euro. Hoewel in Groningen geboren, heeft Azim alleen de Turkse nationaliteit. De kans bestaat dat hij op een dag in de toekomst als ongewenste vreemdeling het land wordt uitgezet.

Op 15 oktober 2017, even na vijf uur in de ochtend, schiet Azim met een Nagant – model 1895 – op een fietsende passant. Met gestrekte arm lost hij vijf schoten. Drie kogels treffen het lichaam van de fietser die na een avondje werken en daarna op stap, op weg is naar huis.

De schade die de kogels aanrichten is zo ernstig dat het niet meer goedkomt. Sidney, student integrale veiligheidskunde, zal nooit meer kunnen lopen, zal altijd een aangepast leven moeten leven. In de rechtszaal zei hij tegen de schutter: ‘Jij hebt mij het recht van het gaan en staan ontnomen.’

Een mens kan achteloos een vlieg doodmeppen, zonder reden is dat nooit. Die beesten zijn vreselijk irritant. De huurmoordenaar heeft hoe verwerpelijk ook, een motief en een belang in de vorm van geld, genoeg om het geweten te sussen.

Maar Azim A. schoot zomaar.
Zonder aanleiding in welke vorm dan ook, zonder motief.
Het slachtoffer was een willekeurig iemand.
Azim A. was niet stomdronken, niet zwaar onder invloed van middelen.
Hij schoot in koelen bloede.
Hij pleegde een misdaad die thuishoort in de overtreffende trap van weerzinwekkend.

De officier van justitie: ‘Bedoeld om te doden.’

Dat Azim A. de schutter is, staat in de rechtszaal niet ter discussie. Hij schoot. Punt. De vraag is hoe het juridisch moet heten wat hij heeft gedaan. Was het voorbedacht of was er een plotselinge opwelling van het gemoed? Azim A. zwijgt. Hij heeft, zegt zijn advocaat, geen vertrouwen in de rechtspraak. Door alle media-aandacht is bovendien zijn privacy geschonden. Dat vindt hij.

Zelfs voor een B-film is dat een slecht verhaal.
De grootste vraag, en nooit eerder was die vraag in een Groningse strafrechtszaal zo groot, luidt: waarom?
Waarom doe je iets dat zinlozer is dan zinloos?
Waarom verknal je je leven?
En dat van een ander?

De rechtszaak duurt een dag. Ik kijk naar Azim als aan hem vraag na vraag na vraag wordt gesteld. Tweehonderd keer hoor ik hem zeggen dat hij zich beroept op zijn zwijgrecht, wat hij later op de dag vervangt door ‘geen commentaar’ of simpelweg: ‘zwijgrecht’. Daarbij kijkt hij boos, geërgerd en  gekrenkt als het persoonlijk wordt.

Na het schieten vlucht hij naar de woning van de moeder van zijn pasgeboren dochtertje, het jongste zusje van zijn eerste kind. Om de revolver van sporen te ontdoen, wast hij het wapen in het water van het babybadje, vertelt een medeverdachte bij de politie.

Rechters: ‘Is dat waar?’
De spieren in de kaak spannen zich, de blik verstrakt.
De rechters: ‘Als er één ding belangrijk voor u is, lazen wij, dan zijn het wel uw kinderen hè?’
Azim zwijgt voor heel even niet. ‘Zeker weten.’

Waste hij het wapen in het babybadje?
‘Geen commentaar.’

Na het schieten, zeggen de medeverdachten, zei Azim dat het lekker voelde. Alsof hij een vogel uit de lucht schoot. En dat hij ‘fucking trots’ was dat hij het had gedaan. Medeverdachte tegen de rechters: ‘Het was zo eng.’

Weer even doorbreekt Azim zijn zwijgen. Kortaf: ’Van die vogel, dat zijn leugens.’ Rechters: ‘Wat moeten we met zo’n mededeling als u over al het andere blijft zwijgen.’

Azim kijkt minzaam. En zwijgt.

In het Pieter Baan Centrum is hij eerst beleefd, vriendelijk en correct, later agressief, provocerend en vijandig. Dat zeggen ook zijn vrienden: Azim is ontzettend loyaal, maar hij kan ineens omslaan. De observatiekliniek komt niet met een advies want de onderzoekers weten het niet.

De officier van justitie zegt dat hij geen advies van deskundigen nodig heeft om vast stellen dat de verdachte gestoord is en bloedlink, iemand is die nergens voor terugdeinst en geen verantwoordelijkheid neemt. Hij zegt dat het daarom is dat hij naast twaalf jaar gevangenisstraf de maatregel tbs met dwangverpleging eist.

Dat waarom zonder antwoord blijft, doet zeer. Toen Azim A. eerder dit jaar, tijdens een pro-formazitting in mei, de rechtszaal binnenkwam, droeg hij een zwart T-shirt met op de rug een groot en glinsterend doodshoofd. Waarom was dat?

Alsof het leven – waarin je kunt gaan en staan waar je wilt, waarin je na een avond vol plezier met vrienden naar huis fietst, zin hebt in een volgende dag – is teruggebracht tot een game. Met springerige beelden, met punten als je raak schiet, met een bonus als het doelwit wordt uitgeschakeld.

Een leven ook waarin het waarom er niet toe doet.

Monstrueus.

Rob Zijlstra

 

update – 19 oktober 2018 – uitspraak

Azim A. is veroordeeld tot 10 jaar cel en tbs met dwangverpleging. Aan het slachtoffer moet hij ruim 400.000 euro betalen.

→ Voor meer over deze uitspraak en de medeverdachten: De Korrewegschutter