In de toekomst is alles beter. Lees maar. De Rijksuniversiteit Groningen krijgt een nieuwe leerstoel waarop een hoogleraar gaat zitten die zich gaat bezighouden met cybersecurity. Er is 6 miljoen euro beschikbaar. Daarmee wordt niet alleen de leerstoel gefinancierd, maar gaat er ook geld naar een zoveelste steunpunt om bedrijven in Noord-Nederland cyberproof te maken. Ook het onderwijs moet er weer aan geloven en er komen, ronkte het persbericht van de provincie Groningen, vijfhonderd banen bij. Het wordt ontzettend veilig in de toekomst.

Vooralsnog, nu de toekomst nog in het verschiet ligt, is cybercrime overal. En Bennie (26) zou zich er schuldig aan hebben gemaakt: oplichting via Marktplaats.nl. Mensen bestellen, betalen, worden verwachtingsvol aan een lijntje gehouden om tot slot niets geleverd te krijgen.

Er zijn in de zaak van Bennie 37 slachtoffers die samen duizenden euro’s op drie bankrekeningen stortten. Zij hadden met spanning uitgekeken naar de nieuwste airfryer, maar kwamen bedrogen uit. Geen patat, maar gebakken lucht.

Bennie ontkent cybercrimineel te zijn en raakt geïrriteerd als de rechters hem niet direct geloven. Ze blijven maar vragen stellen. Bennie, met stemverheffing: ‘Als ik dit had geweten was ik niet gekomen. Ik loop hier toch geen onzin te verkondigen? Ik ben toch geen fucking leugenaar?’

Na twee uur gepraat verrast de officier van justitie met de mededeling dat hij het eigenlijk ook niet weet. En hoe frustrerend dat is. Er zijn immers wel opgelichte slachtoffers en als crimefighter heb je daar graag een verdachte dader bij.

Maar… het geld van de gedupeerden stond wel op bankrekeningnummers die op naam staan van Bennie. Hoe kan dat dan? Bennie heeft een verklaring. Hij had jaren in de gevangenis gezeten en toen hij eindelijk vrijkwam was er niemand en ook geen plek om naar toe te gaan. Hij belandde in het circuit van B. uit Hoogezand. In ruil voor onderdak had hij B. de beschikking gegeven over zijn rekeningnummers met alle gegevens, inclusief die van internetbankieren en ook nog zijn id-kaart. Wat B. daarmee zou kunnen, was niet zijn ding, ’t ging hem om onderdak.

Bennie zegt dat hij zo lang heeft vastgezeten dat hij niet eens kan weten wat internetoplichting is. Hij is meer van de klassieke afpersingen en overvallen.

De officier van justitie vindt uiteindelijk dat Bennie moet worden vrijgesproken van de oplichtingspraktijken, maar dat witwassen bewezen kan worden. Er stond immers misdaadgeld op zijn bankrekeningen.

De officier van justitie: ‘Maar als de raadsman van de verdachte het daar niet mee eens is, snap ik dat.’ De strafeis is drie weken voorwaardelijke celstraf. Wordt de eis de straf, dan merkt Bennie daar niks van.

Zou het een goed idee zijn om met dat subsidiegeld behalve leerstoel en steunpunt ook twee of drie rechters aan te kopen? Is het opsporen van cybercriminelen al niet eenvoudig, het is zo mogelijk nog moeilijker om dit geboefte voor de rechter te brengen, voor rechters die naar eigen zeggen verzuipen in het papierwerk. De kwestie van Bennie dateert van 2015. Voor het idee: het is nu 2019.

Dan Anne. In december 2017 was zijn strafdossier klaar om aan rechters te worden voorgelegd. Het duurt dan nog dertien maanden voordat dat ook echt gebeurt. Als de rechters aan Anne (33) vragen of het klopt, of het klopt dat hij het heeft gedaan, moet hij een beetje huilen.

Hij zegt: ‘Ik zat financieel aan de grond, ik zat helemaal in mijn bubbel en zag geen uitweg.’ Na tien jaar studie stopte acuut de studiefinanciering en daar had hij geen rekening mee gehouden.

Rechters: ‘Uw slachtoffers waren uw medestudenten. Die hebben ook moeite om het einde van de maand te halen.’
Anne: ‘Ik was egoïstisch. Maar ik wist dat ze schadeloos gesteld zouden worden door Bol .com.’

Als een gewiekst cybercrimineel fietste Anne door de stad, met aan het stuur een plastic tas vol papier en karton. Hij fietste langs adressen die hij vooraf had geselecteerd. Het papier en karton propte hij zorgvuldig in brievenbussen. En wel zo dat de pakketjes die er later zouden worden bezorgd, niet diep konden wegzakken. Waren de pakketjes eenmaal bezorgd dan kwam hij zo snel als mogelijk terug om de buit met een haakje van de barbecueset uit de brievenbus te hengelen.

De buit bestond uit dure spullen. Printerinkt, harde schijven, studieboeken, soms een cd, een dvd, een keer een setje onderbroeken. Hij bestelde vooral bij Bol .com, maar ook bij Coolblue en bij Otto

De cybercrime zelf speelde zich af in de computerruimtes van de Hanzehogeschool. Op de achterkant van computers plugde hij keyloggers in. Dat zijn op usb-sticks lijkende cyberdingetjes die toetsaanslagen registreren en opslaan. Met de ontfutselde gegevens kon Anne inloggen op e-mailaccounts en webshopaccounts van zijn medestudenten. Zo kon hij uit hun naam spullen bestellen, af te leveren op de door hem geselecteerde adressen met de geprepareerde brievenbussen.

De studenten kregen ondertussen de rekeningen van goederen die ze niet hadden besteld. Een vader van een gedupeerde student, vader is advocaat, vertelt aan de rechters hoe groot de paniek is wanneer je ontdekt dat iemand uit jouw naam spullen koopt. ‘Dan moet je van alles doen en je weet niet waar het lek zit. Je moet al je wachtwoorden op al je apparaten veranderen, je moet naar het politiebureau om aangifte te doen. Dat brengt paniek, angst en slapeloze nachten.’

De officier van justitie denkt dat Anne de boel voor zo’n 10.000 euro listig heeft geflest. De spullen die hij buitmaakte, verkocht hij op Marktplaats. Er komt een dag dat hij de opbrengst moet inleveren. Met de hiervoor benodigde procedure wordt zodra ergens capaciteit is, in de toekomst een begin gemaakt.

Voor nu: een jaar celstraf, de helft mag voorwaardelijk. Dat past hem slecht. Hij heeft inmiddels een baan in de energiesector en met de Hanzehogeschool heeft hij – na een jaar schorsing – afgesproken dat hij zijn studie mag afmaken.

Anne vreest terugkeer naar de vreselijke gevangenis die voor cybercriminelen niet anders is dan voor het klassieke geboefte. Zijn werkgever weet nog van niks. Anne eindigt de zitting met hoe hij begon: met een beetje huilen.

Snift: ‘Als ik mijn baan kwijtraak, raak ik weer uit balans.’ De allerlaatste woorden heeft hij ingestudeerd, het zijn woorden die over zijn toekomst gaan. Hij zegt tegen de rechters: ‘Ik wil niet in de bak, maar aan de bak.’

Rob Zijlstra

→ het ronkende persbericht

update – 11 februari 2019 – uitspraak 

Bennie is vrijgesproken van oplichting, maar schuldig bevonden aan witwassen. Hij krijgt geen straf. Waarom niet? Dat is te lezen in het vonnis [klik op afbeelding]