Een dag in de rechtszaal is voor sommige mensen een gewone werkdag en soms ook eentje van negen tot vijf. Dat klinkt alledaagser dan het is.

Het is 09.05 uur, zittingszaal 14. De officier van justitie vraagt zich af waar Kaap Hoorn ligt. Gemeente Haren? Of nog net in de gemeente Groningen? Of is Groningen inmiddels Haren. Is het net andersom? Vorige week dacht deze officier van justitie (‘ik ben een tijdje weggeweest’) dat Beerta in de gemeente Groningen lag en toen ging het hartstikke fout in die zin dat de verdachte moest worden vrijgesproken van een poging tot doodslag vanwege deze juridische dwaling.

De verdachte van nu, een ondernemer, kwam zijn ex tegen bij restaurant Kaap Hoorn. De ex verkeerde in het gezelschap van haar vriend. ‘Een gevaarlijke gek’, zegt de verdachte. De ontmoeting verliep eerst aller onaardigst en liep daarna uit de hand.

Hij zou ook zijn minnares, de achterbuurvrouw, hebben geslagen. Verdachte: ,,Maar die is ook gek. Ze gaf tienduizenden euro’s uit aan paragnosten. Ze heeft een paragnostenverslaving. Echt, dat bestaat. En ik heb haar niet geslagen.’

Het wordt 09.50 uur. De strafzaak kabbelt voort. Veel gedoe. In de gangen van het rechtbankgebouw zitten welgeteld 27 mannen en vrouwen en twee kinderen. Iedereen wacht. Sommigen bladeren in tijdschriften, anderen kletsen met advocaten. Voor Kamer 7 is een man in tranen, iets verderop loopt een rechtbankmedewerker met een schroefboormachine door de hal. De politierechter praat in zaal 13 met een man uit Delfzijl die een jaar geleden bij de Jumbo kipfilet heeft gestolen.

Terug in 14. De officier van justitie zegt (10.20 uur) tegen de verdachte: ‘Alles wat op uw strafblad staat is boosheid-gerelateerd.’ Hij eist een taakstraf van 240 uur en zes maanden voorwaardelijke celstraf. Advocaat Cees Eenhoorn, nestor van de Groningse advocatuur, pleit (11.05 uur) voor een onsje minder. ,,Het gaat hier om oude feiten zeg, kom op.’’

Om 11.30 uur begint de tweede zaak van de dag. Man uit Sneek heeft een moord gepleegd in Macedonië en moest boeten met vijftien jaar cel. Hij zou vrijkomen, maar nu gaat het niet goed met hem, niet goed genoeg voor de vrijheid. De rechters moeten hier iets van vinden.

Dat moeten ze ook van Ricardo die vorige week vader is geworden. Moeder en baby zijn meegekomen. Ricardo, hij zit in het grondverzet, pleegde een woningoverval, heeft tweederde deel van de straf uitgezeten, maar komt nu de afspraken niet na. Ook zou hij zijn plasje bij de verplichte urinecontrole met water hebben aangelengd. Hij heeft nog 689 dagen als stok achter de deur op de lat staan.

Ricardo krijgt (12.05 uur) een allerlaatste kans. Een van de rechters, bozig: ‘U kruipt hier door het allerkleinste muizengaatje.’ Of hij dat goed heeft begrepen? Heeft hij.

Om 12.15 uur zou Henk S. (48) in zittingszaal 14 moeten zitten. S. heeft twee vrouwen vermoord onder wie de Groningse studente Anne de Ruijter de Wildt, op 30 april 1997. De officier van justitie wil zijn tbs met twee jaren verlengen. S. is er niet, hij heeft geen zin in schijnvertoningen, heeft hij laten weten.

Achttien jaar geleden zat S. met zijn advocaat van toen, Cees Eenhoorn, wel in zaal 14. Met toestemming van de rechter mocht hij de capuchon ver over zijn hoofd trekken, zodat niemand hem kon zien. Henk S. komt nooit meer vrij. Zijn advocaat van nu probeert nog wel wat (12.35 uur): ‘Laten we de sleutel niet weggooien. Laten we proberen perpectief te bieden.’ De rechters: ‘Over twee weken uitspraak.’

Over uitspraken gesproken: die zijn in de Groningse rechtbank altijd om 13.00 uur. Verdachten zijn er niet. Ze horen het wel in de gevangenis. Woninginbreker Marco uit Groningen moet vijf jaar, Manfred de drugsdealer uit Sappemeer krijgt negen maanden.

Dan is het wachten (13.15 uur). Er is onduidelijkheid over de geplande zaak van 14.15 uur, of die wel doorgaat. Om 14.05 uur: zaak gaat door, verdachte komt niet. Hij blijft liever in de gevangenis in Leeuwarden, toch al zijn tweede huis. De advocaat is er wel. Cees Eenhoorn.

De verdachte die er niet is heet Alex. Hij doet al vijftien jaar wat niet mag. Hij steelt niet, hij leent geld van mensen. Maar omdat hij vooraf de intentie heeft niets terug te betalen is er sprake van valse voorwendselen en mag het oplichting heten. Alex belt simpelweg bij mensen aan, babbelt dat hij een nieuwe buurman is en dat hij pech heeft met de auto. Accu stuk. Een klein beetje geld zou hem al veel helpen.

Een echtpaar uit Emmen leende Alex uit goedheid honderd euro. Nu zijn ze een van de vele slachtoffers. De officier van justitie eist (14.45 uur) de veelplegersmaatregel ISD. Dat is twee jaar zitten. Advocaat Eenhoorn: ‘Het is onbegrijpelijk dat mensen hem maar geld blijven geven. Al jaren. Kennelijk raakt hij met zijn praatjes een gevoelige snaar.’

Of het Emmense echtpaar, vragen de rechters om 15.03 uur, nog iets wil zeggen? De man van het paar, vriendelijk: ‘Nee, hij heeft al problemen genoeg.’

Rest op deze dag Bart.

Bart heeft in 1996 in Drachten een meisje van 10 jaar ontvoerd. Hij kreeg niet een heel lange celstraf, maar wel tbs. Nu, 23 jaar later, is hij nog steeds tbs’er en de vooruitzichten zijn voor hem belabberd.

De tbs-deskundige zegt (16.01 uur) dat de longstay lonkt, levenslang dus, hoewel dat niet zo mag heten. Bart zelf ziet meer heil in het tegenovergestelde, in een beëindiging van de tbs.
Het is het verschil tussen leven en bijna dood.

Bart vindt dat de deskundige vals over hem praat, dat ze liegt, met leugens onder ede. Hij eist daarom andere deskundigen. De rechters vinden dat niet nodig. Bart vol ongeduld (16.25 uur): ‘Ik zit hier in een gecreëerde impasse, zoveel onwaarheden, dit kan ik niet accepteren.’

De advocaat fluistert in zijn oor dat het niet verstandig is wat hij wil doen, maar Bart is radeloos. Roept: ‘Ik krijg geen eerlijk proces, ik wraak de rechtbank.’
De rechters, diepe zucht: ‘Okay, dan is het hiermee voor vandaag afgelopen.’

Een man en vrouw op de tribune verlaten de rechtszaal. Het is 17.08 uur. Zij volgen Bart en dat doen ze al 23 jaar. ‘We zien hem langzaam grijs worden.’ Nee, ze kennen hem niet, niet echt. Hij weet niet wie zij zijn, hij weet niet dat zij de ouders zijn van het meisje van destijds 10.

Rob Zijlstra

→ in de zaak van Bart komt (naar ik verwacht) komende week een wrakingskamer bijeen. Ik weet niet hoe laat