Waarom plegen mannen misdrijven? Volgens mij is dat een goede vraag. Ik kom tot drie redenen: geld, gekte en gewoon.

Geld ligt voor de hand. Je hebt honger en geen geld. In zo’n geval ga je iets stelen, de buit verkopen en van de opbrengst koop je vervolgens eten en – voilà – de honger gestild. Je zou ook direct een brood kunnen stelen, maar met een brood kun je geen drugs kopen en ook geen duur horloge. Dat is dus niet handig. Wie steelt, wil geld.

Deze week werden in zittingszaal 14 vier mannen en een vrouw veroordeeld tot forse gevangenisstraffen. De mannen waren – nu niet meer – lid van motorclub No Surrender evenals hun slachtoffers. Twee afvallige leden kregen een bad standing (een soort ontslag zonder eer) en moesten betalen. Dat moeten ging met hulp van de vrouw gepaard met bedreigingen en geweld waardoor het afpersing ging heten. Dat is ook stelen.

In de ogen van het Openbaar Ministerie is de bad standing een verdienmodel. De hele actie leverde in eerste instantie zo’n vierduizend euro op en een zak vol wiet. Dat is niet zoveel als je bedenkt dat de vier mannen en de vrouw er opgeteld bijna 23 jaar voor in de gevangenis moeten zitten. En ze moeten samen ook nog eens 10.000 euro aan een van de slachtoffers betalen. Het verdienmodel is zo verworden tot een betaalmodel en dat kan nooit de bedoeling wezen van een misdrijf. De veroordeelde verdachten gaan dan ook in hoger beroep.

Gekte is ander veelvoorkomend motief. Dit vraagt om een nuance. Flink wat misdrijven worden gepleegd door verwarde mensen. Verwarde mensen zijn niet per definitie gek. Zij zijn tijdelijk in de war en doen dan even gekke dingen.

Met die nuancering breng ik Derk in herinnering, ik schreef twee weken geleden over hem op deze plek. Derk was tijdelijk in de bonen waardoor de dagelijkse sleur hem door de vingers glipte. Ten einde raad stak hij zijn woning in brand. Toen hij bij zinnen kwam, vertelde hij dat hij was overvallen door drie mannen met bivakmutsen. Die mannen hadden de brand gesticht. Niet hij.

De rechters geloofden er niks van en veroordeelden Derk tot een gevangenisstraf van 365 dagen waarvan 209 dagen voorwaardelijk. Dat is geen straf die hem zal leren, het is een straf die hulpverlening mogelijk maakt opdat het op een dag weer goed komt met Derk. Voor iedereen beter.

Gekte speelde ook een voorname rol in de zaak van de verwarde Mo die priester wilde worden in India. Mo had zijn moeder mishandeld en vader had daarvan aangifte gedaan. Drama compleet, zou je denken, maar Mo deed er nog een schepje bovenop: het dreigde met een aanslag. Aan agenten liet hij weten dat hij met een AK47 op een zwarte dag in de Herestraat in Groningen willekeurige mensen zou doodschieten. Tot slot zichzelf.

Hij dreigde: ‘Ik ga net zulke dingen doen als Tristan deed, ik zal sterven als terrorist…’ Een arrestatieteam haalde hem uit de ouderlijke woning.

In zittingszaal 14 eiste de officier van justitie een jaar celstraf. Advocaat Theo Hiddema (die ja) vond de strafeis veel te hoog en verzocht de rechtbank om minder. Dat gebeurde. De rechters zagen er geen dreigende terroristische aanslag in. Mo kreeg 176 dagen celstraf (maand voorwaardelijk) omdat hij zijn moeder met een mes in haar been had gestoken.

Dreigen met aanslagen komt in het noordelijke misdaadgenre sowieso niet vaak voor. ’t Is hier geen Amsterdam of Zaandijk. Alertheid is wel geboden. Jaren en jaren geleden werd de wereld verblijd met nieuw technisch vernuft: de fax. Op een nacht kwam via dit apparaat een mededeling bij de krant binnen: er zouden de komende dag – een zaterdag – bommen ontploffen op het Gedempte Zuiderdiep.

Op deuren op de redactie waren briefjes geplakt: dat de dienstdoende weekendredacteur niet moest vergeten in het bakje bij de fax te kijken. Op vrijdagavond deed ik het, ik vergat het op zaterdagochtend waardoor ik pas op zondagmiddag lucht kreeg van de bommelding, ruim 24 uur te laat. De technische recherche nam de fax in beslag voor nader onderzoek. Voor de goede orde: er was die zaterdag niets ontploft.

Bij de Nederlandse Spoorwegen waren ze recent alerter dan destijds bij de krant. Bij de klantenservice, in Groningen, kwam om 16.45 uur een telefoontje binnen. Een man zei dat hij 123 bitcoins wilde hebben. Kreeg hij die niet, dan zou er binnen 48 uur een terroristische aanslag worden gepleegd op het spoor.

Klantenservice belde de politie. De politie trok het telefoontje na, plaatste een spoedtap, knoopte wat gegevens aan elkaar en belde aan bij een woning nabij Utrecht, de woning waar Willem samen met zijn moeder woont. Willem, 22 jaar, werd gearresteerd.

Hij bekende dat hij de jongeman was van het telefoontje. Nee, een bommenmaker was hij niet en het was ook niet echt de bedoeling geweest een aanslag te plegen.

De rechters willen weten wat dan wel de bedoeling was.
Willem: ‘Gewoon.’
Rechters: ‘Gewoon?’
Willem: ‘Ja.’
Rechters: ‘Was het idee niet dat de spoorwegen aan u 123 bitcoins zou betalen?’
Willem: ‘Dat was wel het idee ja.’
Rechters: ‘Een bijzondere manier om geld te verdienen.’

Willem legt uit dat hij het even financieel niet zo breed had. Er was een studieschuld. Zegt: ‘En ik wilde gewoon wat luxe spullen kopen en af en toe een keertje uitgaan.’ Nadat hij had gebeld was hij gaan nadenken en bedacht toen dat het gewoon beter zou zijn het er maar bij te laten zitten.

De rechters: ‘Weet u wel dat het tegenwoordig heel gevoelig ligt, dreigen met een aanslag? Zo onschuldig is dat niet. Ze hadden het spoor plat kunnen leggen. Met dit soort acties jaagt u mensen de stuipen op het lijf.’
Willem knikt. Over de gevolgen had hij niet goed nagedacht. Zijn moeder vond het ook niet goed bij hem passen. Maar ja, nadat hij zijn ict-opleiding had afgerond, verveelde hij zich gewoon.

De officier van justitie zegt dat er van een reële dreiging op het spoor geen sprake is geweest, maar dat zo’n bedreiging in deze tijd wel een ernstig strafbaar feit is. Toch mag Willem wegkomen met een waarschuwing in de vorm van drie maanden voorwaardelijke celstraf. Dat is de eis. De rechters denken er nu over na.

Geld, gekte en gewoon. Combinaties zijn ook mogelijk.

Rob Zijlstra

update – 6 mei 2019 – uitspraak