Karel staat op een kruispunt en moet de juiste richting kiezen. Rechtsaf lonkt. Rechtsaf betekent wel dat hij een duistere weg vol kuilen, hobbels en smerige misdaad moet bewandelen. Rechtdoor kan ook, maar doorgaan op dezelfde weg is nou juist wat hij niet wil. De weg naar links is recht, de zon schijnt er en op straat dansen de mensen op vrolijke muziek.

De rechters vragen aan Karel of hij beseft dat hij een keuze moet maken.
Karel knikt. Zegt ja. Jawel.
Rechters: ‘Wat zijn je dromen? Wat wil je worden? Wat voor leven wil je leiden?’
Karel denkt even na en zegt dan: ‘Een huis en kinderen. Dat vind ik wel prima.’

Rechters horen het vaak van jonge mannen in de rechtszaal, dat ze als het even kan ‘huisje-boompje-beestje’ willen. Overdag op straat een beetje de crimineel uithangen is misschien best stoer, maar ’s avonds alleen in bed is daar geen ruk aan. De rechters zijn als ze het Karel horen zeggen niet direct onder de indruk. Ze vragen: ‘Kun je ons iets geven waardoor wij ervan overtuigd raken dat je op het goede spoor zit?’

Karel: ‘Ik ben gestopt met blowen. En ik ga elke ochtend naar mijn werk. En ik heb een brief geschreven aan het slachtoffer.’ De rechters knikken op hun beurt. Dat is niet slecht. Goed antwoord.

Karel is 18 jaar. Als de rechters over twee weken uitspraak doen in zijn zaak is hij net een dag 19. Er is een werkstraf van 150 uur tegen hem geëist. En dertien dagen jeugddetentie, dat zijn de dagen die hij heeft vastgezeten na zijn aanhouding.

Ik kijk naar Karel. Hij is vast een aardige 18-jarige jongen van wie er duizenden zijn. Het zou zomaar kunnen dat Karel goed is in wiskunde, dat hij goed kan voetballen of zo. Hij draagt een net jasje.

De reclassering heeft ook een tijdje naar Karel gekeken. Reclasseerders zeggen dat hij soms nog kinderlijk gedrag vertoont, recalcitrant en ongrijpbaar is en ook dat hij emotieloos overkomt. Dat hij moeite heeft met regels. Maar geen strafblad.

Er zijn tienduizenden ouders die een 18-jarige Karel hebben. Zij woelen allemaal weleens slapeloos door de nacht, bang dat hun kind iets stoms doet waardoor hij zich in de volwassen nesten werkt. Over de ouders van Karel wordt in de rechtszaal gezegd dat zij hun zoon veel ondersteuning bieden, maar dat het effect gering is. Karel wil niet horen.

En zo kon het gebeuren dat Karel een rotstreek uithaalde, eentje waar je zelfs op het slechte pad niet mee te koop loopt.

Karel heeft op straat een 83-jarige vrouw beroofd. Hij zag haar lopen, bij de supermarkt. Dacht: zij is mijn doel. Toen ze na een minuut of tien naar buiten liep, volgde hij haar om na tweehonderd meter ruw de portemonnee uit het mandje van haar rollator te graaien, zo ruw dat mevrouw op de grond viel wat hartstikke pijn deed. Met de capuchon van zijn zwarte hoodie over de kop zette hij het op een lopen, welgeteld 22 euro rijker.

Karel: ‘Dat ze viel, daar schrok ik van. Dat was niet de bedoeling.’

De rechters hebben het dossier gelezen: ‘Jij liegt veel.’
Karel kan dat niet ontkennen.
De rechters vragen waarom hij het heeft gedaan.
Karel zegt dat het een opwelling was, dat hij over straat liep en zich machteloos voelde omdat hij geen geld had. Toen had hij het zonder nadenken zomaar gedaan.

De officier van justitie: ‘Leugens. Want niks opwelling. Hij maakte een plan en hij voerde dat plan vervolgens uit. Hij handelde doelbewust.’

Rechters: ‘Je hebt er dus over nagedacht. Je pakte ook geen sportieve man van 25 jaar, maar bewust een weerloos iemand. Toch?’
Klopt, zegt Karel.

Aan de laffe straatroof – want zo mag je deze actie toch best noemen – gaat een merkwaardig verhaal vooraf. Karel was uit zichzelf naar het politiebureau gegaan waar hij vertelde een inbraak te hebben gepleegd. In Hoogezand. Met een vuurwapen en nog iemand anders. Hij biechtte dit op, zegt hij, om schoon schip te maken.

Rechters: ‘Maar het was niet waar.’
Karel: ‘Nee.’
Rechter: ‘Je meldde je bij het politiebureau met een verzonnen verhaal.’
‘Klopt.’
Rechters: ‘Want?’

Karel had vijftig euro uit de portemonnee van zijn vader gestolen. Met dat geld was hij naar het casino gegaan. Hij won. Hij bracht de nacht door in het Hampshire Hotel en ging de volgende ochtend naar het huis van zijn moeder.

Hoe is een raadsel, maar moeders weten dingen. Dus toen Karel even naar het toilet ging, snuffelde moeder in Karels jas. Ze vond bankbiljetten en telde 450 euro. En Karel maar vertellen dat hij geen geld had.

Om de aanwezigheid van het geld te kunnen verklaren vertelde Karel dat hij had ingebroken in Hoogezand, samen met het vuurwapen en iemand anders. Dat hij winst had geboekt in het casino met gestolen geld van vader verzweeg hij uit schaamte. Na een goed gesprek met vader werd besloten dat hij zich zou gaan melden op het politiebureau om de inbraak op te biechten.

Karel: ‘Ik dacht dat dit de enige uitweg was.’

De politie rechercheerde zich suf maar kon bij de bekentenis van Karel geen inbraak vinden. Drie verhoren lang volhardde hij in zijn leugen. Wat de politie vooral dwars zat was het vuurwapen. Met toestemming van vader werd daarom de kamer van Karel doorzocht. Het verzonnen wapen werd niet gevonden. Wel een portemonnee in een Nike-schoenendoos.

In de portemonnee zaten foto’s, van kleinkinderen zo te zien. Er zat ook een kaartje in met een adres. Agenten gingen er naar toe en belden aan. Een 83-jarige mevrouw deed de deur open. Ze vertelde dat een man met een zwarte capuchon over z’n kop de portemonnee uit het mandje van haar rollator had gestolen. Dat ze daarbij was gevallen. Ja, het was haar portemonnee, met de foto’s van haar kleinkinderen.

In het vierde verhoor, twee maanden na de misdaad, buigt Karel het hoofd en biecht hij de lelijke waarheid op.

Hij neigt linksaf te slaan. Niet meer blowen, iedere ochtend vroeg opstaan om naar het werk te gaan. Hij zou graag een gesprek met de mevrouw willen. Om haar te vertellen dat het ontzettend stom van hem is geweest.

Maar hij had haar toch al een brief geschreven?
Ja. Wel geschreven. Maar nooit verstuurd.

Rob Zijlstra

update – 20 mei 2019 – uitspraak
Karel is conform de eis van de officier van justitie veroordeeld: 100 dagen celstraf waarvan 87 dagen voorwaardelijk (jeugddetentie) en een taakstraf van 150 uur . Een van de voorwaarden: toezicht door de reclassering.