Verdachten hebben in de rechtszaal wel rechten, maar niet zo veel keus. De verdachte die weet dat hij onschuldig is, heeft slechts één optie. De verdachte die dader is twee: bekennen of ontkennen. Er bestaan verdachten die denken dat daar nog iets tussenin zit. Dat loopt doorgaans slecht voor ze af.

Ja. Ik ben schuldig, op zich, maar… de vuurwapens en de harddrugs die in mijn woning zijn gevonden zijn niet van mij. Ik leen geld uit en mensen geven mij dan wapens en drugs als onderpand.
Ja. Ik heb wel geschoten, gestoken, geschopt, maar… niet met de bedoeling te raken. Ik wilde hem alleen maar bang maken.
Ja. Ik probeerde ’s nachts in het appartementencomplex een tijdschrift van vt wonen in brand te steken, zoals ook duidelijk op camera’s is te zien, maar… ik ben niet de man die daar vaker brand heeft gesticht. Ik wilde weten hoe het voelt om brand te stichten, ik wilde ervaren wat je dan doet, naar waar je vlucht.

Dit laatste vertelde Marcel S. deze week aan de rechters. S. is de 44-jarige man die wordt verdacht van een serie brandstichtingen in Hoogezand, in en rond een appartementencomplex waar hij zelf woonde. Die ene poging, ja, want hoe anders moet je de camerabeelden verklaren? Maar nee, de seriebrandstichter is hij niet.

Nu is het niet zo dat de achternaam van Marcel S. Schuldig luidt, maar het verzamelde bewijs is stevig, zijn ontkennende verklaringen pover en onlogisch. Het oordeel is aan de rechters.

Als iets zo is, zijn er altijd uitzonderingen. Istan is er zo eentje. Istan ontkent wat hij bekent om even later te bekennen wat hij ontkent. Hij husselt alles gewoon door elkaar. Hij wordt verdacht van afpersing, bedreiging en mishandeling. Er is één slachtoffer: zijn ex, de jonge moeder ook van zijn kind.

Tegen de rechters zegt hij: ‘Ik sta hier als een nederige man voor u.’
Hij geeft toe en spreekt tegen. Het dossier, zegt hij, bevat een kern van waarheid. ‘Waar ik spijt van heb is dat ik als 18-jarige jongen haar heb geslagen en aan haar haren heb getrokken. Dat is gebeurd in 2016, 2017. Daarna niet meer.’

Istan merkt op dat hij een jaartje ouder wordt. Daarmee wil hij zeggen dat ook bij hem wijsheid met de jaren komt. Vorige maand is hij al 21 jaar geworden.

De rechters willen weten of het waar is dat hij haar met de slang van de stofzuiger heeft geslagen. Met een taser heeft bewerkt toen ze zwanger was. Haar vaak heeft gebeten in haar bovenarmen, in het gezicht.

Zijn antwoord: ‘Ik dacht, ik ga naar deze zitting en dan ga ik diep door het stof en ik ga lichtelijk sociaal wenselijk doen. Maar meneer, ik heb erover nagedacht. Wat zij zegt, klopt niet, zo zit het niet precies.’

Istan: ‘Ik heb haar niet vaak geslagen. Ik heb haar wel gebeten, niet agressief of zo, maar op een leuke manier. En ja, ik heb haar ook een paar keer een klets gegeven, vlakke hand. U ziet, ik ben toegeeflijk. We zijn vervelend voor elkaar geweest, we hebben geworsteld, we hebben op elkaar geschreeuwd, maar dat zie ik als een relatieprobleem.’

Recent werd een 13-jarige jongen veroordeeld voor een overval op een tankstation in Groningen. Vrijdag stonden twee jongemannen terecht omdat ze als 17-jarigen een gewapende overval zouden hebben gepleegd op de supermarkt in Holwierde. Dan ben je er vroeg bij. Zo ook Istan. De stelselmatige mishandeling van zijn vriendinnetje zou zijn begonnen toen ook hij nog minderjarig was.

Ze waren 14, 15 jaar toen ze elkaar leerden kennen. Verkering. Tijdens de kalverliefde verbleef Istan veelal in jeugdgevangenissen. Ze belden elke dag wel een uur met elkaar. Toen hij vrijkwam ging hij bij haar wonen. Eerst was dat leuk, maar daarna werd ze bang. Tussendoor raakte ze zwanger. In januari 2018 werd hun dochter geboren en nu vreest ze het ergste.

Rechters: ‘U wilde haar pinpas. Toen u daarover ruzie kreeg, u noemde haar kankerhoer, zou u hebben gedreigd haar de keel door te snijden.’
Istan: ‘Ik kan niet alles grif toegeven, meneer. Wat er is gebeurd is heel naar en ik moet door het stof, want zij is de moeder van mijn kind.’

Rechters: ‘Bij de politie heeft u gedreigd wraak te nemen. Groningen zal schudden, heeft u gezegd. Klopt dat?’
Istan: ‘Ja, meneer. Als ik boos ben, ben ik aardig loslippig.’

Hij zit inmiddels vijf maanden vast en als het aan de officier van justitie ligt blijft hij nog zeker een jaar binnen. Eenmaal weer vrij, moet een contactverbod met de moeder van zijn kind in werking treden. Daarnaast is een behandeling meer dan gewenst. Er is sprake van een persoonlijkheidsstoornis, er zijn kenmerken van borderline, mogelijk een gebrekkige gewetensfunctie.

Istan werpt tegen dat hij bovengemiddeld intelligent is – hij had een hoge cito-score – dat je met hem ook kunt lachen en dat hij in staat is compromissen te sluiten.

Hij was vier jaar toen hij met zijn ouders Mazar-e Sharif ontvluchtte en in Nederland belandde. Ergens ging het fout. Istan: ’Ik heb een bewogen leven gehad, maar nu ben ik het zat. In de gevangenis ben ik 17 geworden en 18. En vorige maand 21. Ik heb alle jeugdgevangenissen van Nederland gezien. Ik ben dakloos geweest, ik heb in de crisisopvang gezeten, in instellingen. Maar is dat de reden dat ik hier zit? Nee. Ik ben gewoon een vervelende jongen, geen zielige jongen. Ik wil goed functioneren. Ik wil groot worden in het leven. Ik ben niet een slechte jongen, maar ik wil een betere jongen worden. Ik zie mijn detentie als een les, als een mooie handrem.’

Hij doet er nog een schepje bovenop: ‘Ik kijk tv op cel. Dan zie ik van die programma’s waarin vrouwen worden onderdrukt. Vreselijk. Daar word ik misselijk van, maar … nee, sorry, ik wil geen ‘maar’ zeggen.’

Als hij bijna klaar is met praten zegt hij nog dat hij de relatie met zijn moeder wil herstellen en dat hij hoopt dat iedereen – ‘ook mijn ex’ – gelukkig wordt. Net als ik denk, sociaal wenselijker kan een nederige man toch niet worden, dooft in zittingszaal 14 het licht en begint iemand traag op een cello te strijken, onderwijl ik Istan met het hoofd diep gebogen hoor zeggen: ‘Ik zou nu graag onder vier ogen heel hard willen huilen.’

Rob Zijlstra

update – 27 mei 2019
Marcel S. en de brandstichtingen: stevig bewijs, verklaringen onlogisch. Het zal, de rechters oordelen anders: grotendeels vrijspraak, want het bewijs is te summier. De motivering van deze uitspraak staat in het vonnis.