Over de tbs kun je vreselijke dingen horen vertellen en over de tbs’ers zelf doen zo mogelijk nog lelijker verhalen de ronde. ’t Zijn geen lieverdjes en de behandeling is ook niet gericht op zweetvoeten. Wij van de pers weten ook raad met ze. Een ter beschikking gestelde die even weg is, heet al gauw ontsnapt met grote maatschappelijke onrust tot gevolg.

Maar zoals de grootste FC Groningen-fan niet kan ontkennen dat aartsrivaal Heerenveen ook wel eens een wedstrijd wint, zo bestaan er ook tbs’ers met succes. Dat dat zo is, strookt niet met het beeld dat heerst. Dan moet je op je woorden passen. Voordat je het weet heb je trekkers.

Maar successen dienen gevierd. En dat was wat er afgelopen week in de rechtszaal gebeurde. Een klein feestje, met vrolijke woorden van de officier van justitie, met de beste wensen van de rechters en een stralende tbs’er. Buiten de rechtszaal kwamen de felicitaties, werd er gezoend en rolden er tranen over de wangen. De advocaat stelde voor om naar het café te gaan om bier te drinken. Het was twee uur ’s middags.

Dit verhaal begint op 29 oktober 2009. De toen 34-jarige Ron werd op die dag door de rechtbank in Groningen wegens een serie overvallen veroordeeld tot zes jaar gevangenisstraf. Ron was het daar niet mee eens en ging in hoger beroep. Had-ie nooit moeten doen. Het gerechtshof in Leeuwarden legde naast de gevangenisstraf ook de maatregel tbs met dwangverpleging op.

Ron was toen zeer ontstemd geweest. Vanuit de gevangenis zocht hij contact. Hij vertelde dat hij zichzelf flink in de vingers had gesneden. Hij had zich namelijk gekker voorgedaan dan hij was, vertelde hij. Hij dacht op deze manier een mildere straf te krijgen, maar zijn strategie pakte averechts uit. ,,Nu denken ze dat ik echt gek ben.’’

Hij belde om misstanden in het
Nederlandse gevangeniswezen aan de kaak te stellen

In de jaren die volgden leerde ik hem een beetje kennen. Ron belde soms dagelijks, dan weer een paar weken niet en dan ineens vier keer op zaterdagmiddag. Hij belde om misstanden in het Nederlandse gevangeniswezen aan de kaak te stellen, dan weer omdat hij voor de zoveelste keer een andere advocaat in de arm had genomen, soms zat hij gewoon verlegen om een praatje. Eenzaamheid is gedetineerden niet vreemd.

Op een dag vond Ron dat de tijd was aangebroken dat er een boek over zijn leven geschreven moest worden. De eer om dat te doen was aan mij. Een bestseller zou het worden. Toen ik tegenwierp dat een heel boek wellicht wat te ambitieus was, stemde Ron in met een artikel in de krant. Hij had wel een voorwaarde: ’t moest op de voorpagina.

Kort daarna ontving ik enveloppen met handgeschreven brieven, informatie die ik zou kunnen gebruiken voor het artikel. Er zat ook een foto bij. Die mocht ook op de voorpagina. Op de foto draagt hij een bril.

Een paar dagen later kwam er nog een envelop. Er zat een kassabonnetje in. En een uitleg. Als de krantenlezer hem in de krant zou zien staan, met die bril, dan konden de mensen wel eens denken dat hij de bril had gestolen. Want het was een merkbril, een dure. Was het een goed idee om het bonnetje bij het artikel af te drukken als bewijs dat de bril eerlijk was gekocht?

Er werd een internationaal
opsporingsbevel uitgevaardigd

Het artikel is nooit verschenen, maar de voorpagina haalde Ron ruim een jaar later wel. Hij belde, de stem klonk anders dan anders. Hij zei: ,,Ik heb iets doms gedaan.’’ Wat heet. Hij was ontsnapt. Hij had eerst de benen genomen, toen een taxi en uiteindelijk een trein die hem naar het buitenland bracht. Er werd een internationaal opsporingsbevel uitgevaardigd. Ron vertelde dat het een wanhoopsdaad was. ,,En nu zit ik nog meer in de shit.’’

Ik vroeg hem hoe lang hij van plan was voortvluchtig te blijven. Hij wist het nog niet. Zei: ,,Ik moet me rustig houden en geen gekke dingen doen.’’ Twee dagen later liet hij weten druk bezig te zijn met de terugkeer. Maar eerst moest hij iemand bezoeken, een goede bekende. Na tien dagen liep hij het politiebureau van Amsterdam binnen. Of ze hem, hij de voortvluchtige, weer wilden opsluiten?
Ron zat in die tijd in de gevangenis in afwachting van overplaatsing naar een tbs-kliniek. Toen hij zijn straftijd erop had zitten, zat hij nog steeds te wachten op overplaatsing. Hij spande zelfs een kort geding aan om plaatsing af te dwingen. Hij verloor zodat hij ook nog eens opdraaide voor de proceskosten van 1.424 euro. De tbs-wereld is gekker dan je denkt, dat dan weer wel.

Ergens in 2014 ving dan eindelijk de tbs-behandeling aan. Het begon met vallen en opstaan, maar uiteindelijk ging het voorspoedig. Drie jaar geleden rapporteerden de behandelaars aan de rechtbank dat Ron goed bezig was, maar dat er nog wel een weg was te gaan.

Wat u heeft laten
zien is waanzinnig goed

Afgelopen week betrad hij de rechtszaal waar hij tien jaar geleden was veroordeeld. De deskundigen vertelden de rechters dat naarmate Ron meer vrijheden krijgt, het hem steeds beter vergaat. Zijn vaarwater is nu zo rustig, dat het einde van de tbs in zicht mag zijn.

De officier van justitie glundert. Hij zegt dat hij in zijn carrière bijna altijd aan het begin van de tbs heeft gestaan, dus dat hij eist dat de maatregel ter bescherming van de maatschappij wordt opgelegd. Maar nu, op deze heugelijke dag, mag hij aan de rechters voorstellen de tbs te beëindigen. Tegen Ron: ,,U moest van ver komen, maar wat u heeft laten zien is waanzinnig goed. Echt super dit.’’ Dikke duim.

De rechters hebben 32 seconden nodig om tot een besluit te komen: de dwangverpleging wordt beëindigd. Ron moet zich nog wel een jaar lang houden aan een boel voorwaarden. Geen drugs en zo. Gaat dat goed, dan wordt definitief een streep door de tbs gehaald. De rechters zijn zichtbaar blij voor de gelukkige man die voor hen zit. Ze lachen. ,,Wij wensen u heel veel succes.’’ Een stralende Ron bedankt op zijn beurt alle aanwezigen voor de mooie woorden. ,,Ik zal laten zien dat ik het waard ben.’’

Buiten de rechtszaal krijgt hij een dikke zoen en een warme knuffel van een vrouw. Het is de vrouw die hij op zijn vlucht in het buitenland had opgezocht. Twee maanden geleden zijn ze getrouwd.

Rob Zijlstra