Wie in de rechtszaal recht wil praten wat krom is moet met een goed verhaal komen. Veel verdachten proberen het, maar een goed verhaal is maar weinigen gegeven. Er is een beroerd alternatief: wie krom niet recht kan krijgen, brengt z’n geheugen in stelling. Dan zeg je gewoon dat je het niet meer weet.

Er zijn nogal wat mannen veroordeeld voor misdaden waarvan ze vergeten zijn dat ze die hebben gepleegd. Dus dan moet je drie jaar naar de gevangenis en dan kun je aan nieuwsgierige medegedetineerden niet uitleggen wat je hebt uitgevreten. ,,Ik? Pff. Iets met een overval of fraude of zo, ik weet het niet meer. Nee, nee, het was geen ontucht, dat weet ik dan weer wel zeker…”

In de rechtszaal kijk ik naar Sjaak (35). Hij woont in Utrecht. Ooit diende hij bij de luchtmobiele brigade, nu doet hij iets in outsourcing, zij het dat hij momenteel in de ziektewet zit. Vanwege alles.

De rechtszaal zit voller dan vol. Sjaak zit met het hoofd gebogen in de verdachtenbank. Het liefst, kan ik mij voorstellen, zou hij door de grond zakken. Sjaak beleeft waarschijnlijk de moeilijkste uren van zijn leven. Zijn handpalmen doen deze middag dienst als tranenwegvegers.

De volle zaal kent geen medelijden.

Vlak achter Sjaak zit de man – een paar jaren jonger – die niet valt te benijden. Hij kijkt zelfverzekerd, oogt ontspannen, dat wel, maar ik vind niet de woorden om zijn gemoed te duiden. Hij zit in een rolstoel omdat alles wat in een lichaam van een mens kapot kan gaan, zo ongeveer kapot was gegaan. Na de helse pijn is er nu de permanente verlamming. Vrienden en familie hadden al afscheid genomen.

ik hoop dat je een jaar gevangenisstraf krijgt

Hij leest voor wat hij heeft opgeschreven: ,,Ik heb gehoord dat je een empathische jongen bent. Maar ik heb 436 dagen niks van je gehoord, niks van je gezien. Geen excuses. Je liet me voor dood achter. Ik hoop dat je een jaar gevangenisstraf krijgt, dat je een jaar lang iedere dag opstaat en dan steeds weer beseft wat je hebt gedaan, wat je mij hebt ontnomen. En je bent een recidivist. Je rijbewijs was ongeldig verklaard. Ik zal daarom alle kosten op je verhalen.’’

Sjaak rijdt op 9 september vorig jaar, 436 dagen geleden, met de Volvo van zijn moeder over de Bornholmstraat in Groningen. Hij was bij de Burger King geweest.

Het is drukker dan anders. In Roodehaan is het Nazomeren Festival net ten einde. In een lange sliert fietsen festivalbezoekers terug naar Groningen. Halverwege kruist het fietspad de Bornholmstraat.

Hoe hard Sjaak reed, dat weet hij dus niet meer. Veel mensen zijn getuige van het ongeluk. Zij zeggen dat de grijze Volvo zeker 70 reed, 110, iemand heeft het over ‘wel 160’. En met het geluid van een Formule-1-wagen.

Duizenden keren per dag gaat zoiets goed, op 9 september 2018, om 23.30 uur ging het zo vreselijk fout.

Sjaak zegt dat hij het zich niet kan herinneren

Een jongeman (dan 28) en een jonge vrouw (23) worden op de oversteekplaats aangereden, anderen net niet. De jonge vrouw raakt ernstig gewond aan het hoofd. De jongeman wordt met zijn fiets zo’n veertig meter meegesleurd. De auto stopt niet. Getuigen hebben geen remlichten gezien, op het wegdek zijn geen remsporen aangetroffen. Sjaak zegt dat hij het zich niet kan herinneren.

Dat is het kromme.

Niet alleen is het dak van de Volvo zwaar beschadigd, ook de ruit is zo stuk dat je er nauwelijks doorheen kunt kijken. Toch weet Sjaak niks, maar wel het huis van zijn moeder te bereiken, de auto zet hij in de garage.

Voor het ongeluk, voor 23.30 uur, heeft hij WhatsApp-berichten naar zijn vriendin gestuurd, het zijn niks-aan-de-hand-berichten. Kort na het ongeluk, om 23.53 uur, stuurt hij een gezichtje, een smiley met een traan – een emoji. Weet hij ook niet meer.

De volgende ochtend spookt het in zijn hoofd. Zegt hij. Vage herinneringen, er klopt iets niet. Hij maakt zijn moeder wakker. Zij zegt, zegt hij, dat hij de auto naar de garage moet brengen.

de stress stroomt binnen, daarna de paniek

Vriendin belt, ze vraagt wat er aan de hand is. Op het nieuws heeft ze gehoord dat er wordt gezocht naar een grijze Volvo die een ernstig ongeluk heeft veroorzaakt in Groningen en waarvan de bestuurder is doorgereden.

De stress stroomt binnen, daarna de paniek. Het rationele denken stopt. Zegt Sjaak. Hij brengt de auto met de kapotte voorruit naar de garage. ,,Daarna wilde ik naar het politiebureau lopen.’’

Zover komt het niet. Iemand die het nieuws ook heeft gehoord, ziet de Volvo bij de garage staan en belt de politie. Als de politie komt is daar ook Sjaak. De rechters zeggen dat het wel lijkt alsof hij iets wilde verdoezelen, dat zij , de rechters, het allemaal maar gek vinden. Snapt Sjaak.

Nog krommer.

Op het bureau vragen agenten of hij alcohol had genuttigd of drugs gebruikt. Sjaak wil op die vragen ‘geen commentaar’ geven. In de rechtszaal vertelt hij dat hij die middag op een feestje was, waar hij drie wijntjes had gedronken. Geen drugs.

Waarom mocht de politie zijn telefoon niet onderzoeken? Sjaak mompelt iets over zijn vriendin, over tegelijkertijd een andere vriendin en pikante foto’s.

Dan is er nog de papieren zak van Burger King. Die heeft hij weggegooid, dat is gezien. In de zak zaten schoonmaakdoekjes. Er zijn getuigen die hebben verklaard dat er meer mensen in de Volvo zaten. Heeft Sjaak sporen gewist, wellicht om anderen te beschermen? Nee, dat weet hij nog wel, dat is niet zo.

een typisch geval is van ‘aanmerkelijke onvoorzichtigheid’

De officier van justitie en de advocaat zeggen dat het verschrikkelijk is, dat roekeloosheid juridisch te hoog is gegrepen, dat dit een typisch geval is van ‘aanmerkelijke onvoorzichtigheid’, dat verdachte probeerde de waarheid te verhullen. Nee, nee. Begrijpelijk dat dat wordt gezegd, maar ’t is te speculatief, verdachte is niet heel handig geweest, maar logisch vanwege de paniek. Misschien is er wel een medische oorzaak die een black-out kan verklaren.

De officier van justitie: ,,Ik eis een jaar gevangenisstraf.’’
De advocaat: ,,Veel te veel.’’

Sjaak mag wat zeggen, tot slot. Hij zegt dat hij ontzettend meeleeft met de slachtoffers. ,,Ook al komt dat niet zo over.’’ Hij hoopt dat hij ooit iets voor hen kan betekenen. Jawel, hij had een brief geschreven. Echt. Verstuurd ook naar de slachtoffers. Maar die brief blijkt niet bij de juiste mensen te zijn aangekomen. ,,Ik vind dat heel erg.’’

Kromst.

rob zijlstra

UPDATE – uitspraak
Sjaak is veroordeeld toto een gevangenisstraf van 10 maanden en een rijontzegging van drie jaren.