Rechters zijn rijk aan kennis want zij moeten van alles weten. Van alles is al gauw een heleboel. Maar zodra rechters van alles weten om rechtvaardig te kunnen oordelen – de verdachte wordt de dader – zijn hun mogelijkheden maar armoedig: een boete, een taakstraf, een maatregel en als het ernstig genoeg is een vrijheidsstraf. Dan moet de dader voor een tijdje naar de gevangenis.

Aan die straffen kunnen rechters nog wat voorwaarden verbinden. U mag niet meer het genot van drank en drugs smaken. U moet zich laten behandelen. Dat is het dan wel zo ongeveer.

Over pak ’m beet 25 jaar kijken we vast meewarig naar de tijden van nu, misschien zelfs wel ietwat beschaamd. Dat we wijze mensen van povere middelen voorzagen om een hardnekkig en megagroot probleem – criminaliteit – in de samenleving tegen te gaan. En ook verbazing zal er wezen. Over dat die toegewijde rechters met het weinige dat ze hadden onverstoord hun werk maar bleven doen, tot structureel overwerk aan toe – onderwijl wetende dat het allemaal weinig uitrichtte.

Nou ja, zal dan vast worden gezegd, in die tijd namen ze het onderwijs en berichten over de klimaatverandering ook niet bijster serieus. Dat kwam pas later.

Over de verdachte van nu zal in 2044 geen verbazing zijn. Vreemde vogels zijn er altijd geweest en zij zullen er altijd blijven zolang er mensen zijn.

De verdachte van nu heet Joey, voorovergebogen hangt hij in de verdachtenbank. Hij heeft een flesje Spa-water en koekjes meegenomen.

Bedrijven zitten om jongens als Joey
te springen, zegt de advocaat tegen de rechters

Joey is 23 jaar. Drie jaar geleden is hij de oceaan overgestoken en Nederland binnen komen vliegen. Hij is al eens veroordeeld in Zeeland en een keertje in Brabant in verband met een wapen. In Groningen schoolde hij zich aan het Alfa-college. Installatietechniek. Als hij volgende week zijn VCA haalt – voor de veiligheid op de werkplek – kan hij zo aan de bak.

Bedrijven zitten om jongens als Joey te springen, zegt de advocaat tegen de rechters die net van de officier van justitie te horen hebben gekregen dat het beter is om Joey een flinke tijd op te sluiten.

Heel veel meer wordt er niet over de verdachte prijsgegeven. Tijdens de zitting komen nog wel een paar andere vaardigheden aan het licht: Joey is een consequente jongeman, iemand ook die zich niet snel van zijn stuk laat brengen. En hij is zelfredzaam. Hij heeft de reclassering niet nodig, zegt hij. Hij dopt de bonen zelf.

Er zijn nogal wat verdenkingen die Joey in de verdachtenbank hebben doen belanden. Op een speelpleintje in Groningen zou hij De Turk – zo heet een man uit Armenië die daar woont – hebben bedreigd en mishandeld, terwijl een vrouw, ook een bewoonster, hem met de steel van een bezem op de kop sloeg. Daarna had niemand aangifte durven doen, want Joey en een vriend die er ook bij was, genieten er een zekere reputatie. Aanleiding voor het gedoe op het speelpleintje was hun gejakker op scooters.

Iedere man heeft gereedschap

Ook zit Joey er omdat hij in Bauhaus, de bouwmarkt, een moker met werkhandschoenen had gestolen. Wat hij met een moker moest? Niks, zegt hij. ,,Iedere man heeft gereedschap.’’ Iemand had een keer zijn moker afgepakt en nu pakte hij er eentje terug. Lijkt hem nogal wiedes.

Rechter: ,,Het zou ook, het is maar een suggestie, inbrekersgereedschap kunnen zijn.’’
Joey: ,,Nee.’’

De rechter doet die suggestie omdat Joey twee weken eerder met een hamer en een schroevendraaier was aangehouden in een geparkeerde auto. ’s Nachts om half drie, met een bivakmuts over het hoofd. De stuurkap met daar achter de bedrading was verwijderd. Wilde hij de auto soms stelen?

Joey: ,,Nee.’’
rechter: ,,U had alleen een stuurkap nodig.’’
Joey: ,,Het zou kunnen.’’

In Hoogezand was ingebroken in een tankstation van Gulf. Op camerabeelden is te zien hoe twee mannen een kleed op de grond leggen, daar al het rookwaar op gooien en dat meenemen. Hadden ze het moeten kopen dan kostte het 4.175,80 euro.

Joey: ,,Nee.’’

Nog nooit van zijn leven is hij in Hoogezand geweest.
Dat zegt hij wel, maar helemaal klopt dat niet. Een heel klein stukje van Joey was wel in Hoogezand: een stukje huid, aangetroffen op een glasscherf van het kapotgeslagen raam waardoor de inbrekers naar binnen waren gegaan. Het stukje mens werd naar het NFI gestuurd en daar zeiden ze dat de huid – op basis van het DNA – van Joey is. De kans dat het niet zo is is kleiner dan één op de miljard.

Joey schudt het hoofd. Het lijkt hem sterk, temeer omdat dna uniek is en hij daar niet was. Tegen de rechters: ,,Ben ik op heterdaad betrapt dan? Nee dus, nou dan.’’

Er was ook nog iets met vier scooters die in zijn krappe containerwoning stonden te staan. Twee van de scooters, Piaggio Vespa Sprints, bleken gestolen.

Joey: ,,Nee.’’

Geïrriteerd tikt hij met zijn vingers tegen zijn pet die naast de koekjes voor hem op tafel ligt. De rechters moeten weten: daar stonden twee eerlijke scooters, eentje van hem en eentje van zijn oom. Dan gaat hij daar toch niet twee gestolen scooters naast zetten?

Zou de auto met gedoofde
lichten de vluchtauto zijn?

Kan een mens van 23 nog meer op de kerfstok hebben? Joey wel. Met gedoofde lichten rijdt hij in een auto – hij heeft geen rijbewijs – door de stad. Agenten zien dat. Op datzelfde moment is er een inbraakmelding in de buurt. Zou de auto met gedoofde lichten de vluchtauto zijn? Als de bestuurder een stopteken krijgt, gaat hij er plankgas vandoor.

Dat is het begin van een wilde achtervolging. Slingerend raast Joey met snelheden tot 130 kilometer per uur door de stad, stuiterend over verkeersdrempels, door rode lichten, rakelings langs een andere auto, om uiteindelijk tollend en slippend via een lantaarnpaal glijdend tot stilstand te komen tegen een boom.

Joey: ,,Ja, ’t was wel gevaarlijk, maar dat was de schuld van de politie. Die jaagden me op, daar werd ik zenuwachtig van.’’
Rechters: ,,Logisch. Ze wilden u pakken.’’
Joey: ‘Ja, dat snap ik ook wel.’’

De officier van justitie spreekt van een reeks kwalijke feiten in een korte tijd gepleegd, terwijl verdachte ook nog eens in een proeftijd van een eerdere straf liep. De springende werkgevers moeten even geduld hebben. Niet aan de bak, maar vijftien maanden in de bak, dat is de eis.

De rechters noteren het en denken nu na over het consequente ‘nee’ van Joey en of de eis een goeie straf is.

Niet dat het helpt.

Rob Zijlstra