Zittingszaal 14 is een van de meest bijzondere ruimtes van heel Groningen. Dat kan bijna niet anders. Forum Groningen, het Groninger Museum, het hoofdstation, de Groninger borgen en het klooster van Ter Apel herbergen ook buitengewoon bijzondere ruimtes, maar die vallen in het niet bij de zaal van het strafrecht op de eerste verdieping van het Groninger rechtbankgebouw, voorheen een doveninstituut.

Week in en week uit – behalve als de scholen vakantie hebben –  wordt zittingszaal 14 bezocht door mannen die worden verdacht van de kwaadste zaken. Het zijn mannen die opmerkelijke, niet alledaagse levensgeschiedenissen met zich meetorsen, vaak geen verhalen om over naar huis te schrijven.

De zaal is ook heel bijzonder omdat in stad en provincie geen andere ruimte bestaat waar zulke ingrijpende beslissingen worden genomen. Waar mensen te horen krijgen dat hun leven een tijdje op slot wordt gezet, voor een paar maanden, voor jaren, een heel enkele keer voor altijd.

Vijfmaal werd de zwaarste straf die het wetboek te bieden heeft er geëist, tweemaal werd die straf ook opgelegd: levenslang. Het is daarmee ook een gevaarlijke ruimte, want waar anders kan de mens zo van zijn vrijheid worden beroofd?

Goed, in operatiekamers van ziekenhuizen, ook daar gebeuren wonderbaarlijke zaken en worden op kundige wijze ingrijpende beslissingen genomen. Maar daar worden nooit zo veel vragen gesteld. En anders dan in de rechtszaal worden in de operatiekamers vast ook niet heel veel onwaarheden verteld.

Noem mij een ruimte in stad of provincie Groningen waar de muren met leugens zijn geïmpregneerd. Of waar keer op keer steeds  weer andere mensen komen, slachtoffers, die ongewild betrokken raakten bij een misdrijf.

In welke ruimte wordt voortdurend spijt betuigd, waar is nog meer ook zo veel verdriet? Waar wordt nog in het openbaar gehuild? Ik denk op maar heel weinig andere plekken.

Je mag er niet telefoneren, niet appen of kauwen op eten, een pet op het hoofd is niet toegestaan.

Bijzonder fraai is zittingszaal 14 overigens niet. De zaal is opgetrokken uit grijs beton en wordt verlicht door tl-buizen in aluminium bakken aan het plafond. De bijzondere ruimte is eigenlijk te klein voor het te pompeuze meubilair dat er van staatswege is neergezet.

De schoonheid moet van prinses Beatrix komen die nog altijd als koningin in de hoek staat. Aan een muur hangen vijf panelen, de vijf kunstwerken die met haar zachte pastelkleuren tegenwicht willen bieden aan de harde feiten die er worden besproken. Zo had de kunstenaar het bedoeld. Kort nadat zittingszaal 14 in gebruik werd genomen, liet hij op tragische wijze het leven: hij werd op zijn fiets overreden door een bestelbus.

En in deze zaal, in deze meest bijzondere ruimte, speelt zich momenteel een bijzondere strafzaak af die bijna twee jaar geleden een aanvang nam en waarvan het einde nog niet in zicht is. Het is de strafzaak tegen vier vermeende leiders van motorclub No Surrender onder wie de 55-jarige Henk Kuipers uit Emmen.

Het is niet een strafzaak in een keer, maar een proces in stukjes. Als de zaak dient, staan achter de rechters op een kast de ordners die het omvangrijke dossier (12.000 pagina’s) vormen waar jarenlang door de politie aan is gewerkt. Uit dit strafdossier moet blijken dat Kuipers een afperser, een mishandelaar en een criminele leider is. Op de ordners staan de door de politie bedachte namen van de onderzoeken: Akepa en Harka.

De verdenkingen dateren uit 2014, 2015 en 2016. Kuipers zou in die jaren als No Surrender-voorman drie ondernemers hebben afgeperst, zes of zeven afvallige leden van zijn motorclub hebben mishandeld (omdat ze zich niet aan de spelregels hielden), een vals geschrift hebben opgesteld en samen met de medeverdachten leiding hebben gegeven aan de criminele organisatie.

Captain Henk zegt dat het niet zo is. Hij bemiddelde voor een vriend in een zakelijk geschil, hij heeft alleen mensen geslagen in de kickboksring (,,dat heet sport’’) en No Surrender is een club voor jongens die van motorrijden en feestvieren houden. Hij is misschien eens wat onhandig geweest, maar dat is niet strafbaar. Kuipers tegen zijn rechters: ,,Ik dronk in die tijd drie flessen whisky per dag. Dan doe je soms rare dingen. Het was mijn meest beroerde tijd.’’

Omdat de strafzaken van de vier verdachten in tijd door elkaar heenlopen, gebeurde het dat Henk Kuipers op de dag dat hij als verdachte werd ondervraagd, vorige week, ook als getuige moest optreden in de zaak van medeverdachte Theo. Hij was er immers toch.

Een verdachte mag liegen en bedriegen, mag zwijgen. Maar een getuige staat onder ede en moet naar waarheid antwoorden op gestelde vragen. Op liegen (meineed) staat celstraf. Maar daar zat niet het probleem.

De advocaat die Kuipers als getuige had opgeroepen had zijn vragen op papier gezet. Hij begon met vraag 1. Enzovoorts. Na vraag 7 informeerden de rechters met een blik op de klok  hoeveel tijd de advocaat nog dacht nodig te hebben. Ze zijn die ochtend vroeg begonnen en het is al namiddag.

De advocaat: ,,Ik heb duizend vragen op papier staan.’’ Pardon? ,,Duizend.” De advocaat bedoelde niet ‘duizend bij wijze van spreken’. Hij had er echt duizend.

Na een half uur vragen en nog eens vragen grepen de rechters in en werd het getuigenverhoor stilgelegd. Ze gaan het nu anders organiseren want de vragen die er zijn hebben wel recht op antwoord.

Bestaat er ergens in Groningen een TL-verlichte ruimte waar ooit iemand naar toe ging met het voornemen er duizend vragen te stellen?

Begin maart wordt het strafproces voortgezet. Dat is de bedoeling, maar het gaat vast anders. Het proces had vorig jaar zomer al klaar moeten zijn en Kuipers en zijn medeverdachten hadden wat het Openbaar Ministerie betreft al lang achter de tralies moeten zitten. Maar het proces verloopt chaotisch en het is nog maar de vraag of er voor de zomer die nog moet beginnen strafeisen op tafel liggen.

In de zaal van het strafrecht worden week in en week uit de meest bijzondere zaken besproken en beoordeeld, met als doel de rechtsstaat overeind te houden. Behalve als de scholen vakantie hebben, zoals afgelopen week. Dan blijft het stil in zittingszaal 14, dan gebeurt er nauwelijks iets, dan zijn er even geen verhalen. Wat op zichzelf ook bijzonder is.

rob zijlstra