Er stond in de hal van het gerechtsgebouw zomaar ineens in al zijn eenvoud een huishoudtrap naast Vrouwe Justitia. De godin van de rechtvaardigheid  dateert uit 1730. Naast een zo een respectabele oude dame verwacht je niet een aluminium Brabantia-huishoudtrap. Ik maakte er een foto van en twitterde dat ik af en toe even omhoog klim om haar een kusje te geven.

Dat doe ik natuurlijk niet echt. Maar misschien zou ik moeten overwegen het wel te doen want de gerechtigheid waar zij voor staat, is niet vanzelfsprekend. Ik denk dat Vrouwe Justitia het in deze tijden zwaar heeft en dat zij af en toe wel een knuffel kan gebruiken.

Niet iedereen heeft de rechtspraak, de strafrechtspraak in het bijzonder, hoog zitten. Ik hoor hier en daar mensen zeggen dat de rechtspraak meer oog heeft voor de slechteriken dan voor de meeste mensen die deugen. Het is klets, maar het wordt beweerd en verkondigd. Vooral op Twitter, het kletspodium waar de ongenuanceerdheid al dan niet anoniem wordt gekoesterd.

De afgelopen week was nog maar nauwelijks begonnen toen er iets opmerkzaams gebeurde in zittingszaal 14. Maandagochtend, vijf minuten over negen, wraakte een advocaat de voorzitter van de meervoudige strafkamer. Los van het vroege tijdstip is zoiets sowieso bijzonder want in het strafrecht wordt niet veel gewraakt, in Groningen zo’n twee tot drie keer per jaar. Advocaten zijn terughoudend om dit zware middel in te zetten. Deze advocaat die het toch waagde zei dat hij, hij die al 32 jaar advocaat is, het deed met pijn in het hart. Maar het kon niet anders.

Ik twitterde dit nieuwsfeit de wereld in waarop iemand – niet gehinderd door enige kennis – de advocaat een maffiamaatje noemde.

De verdachte is een man die in 1985 is geboren in Glodeni, een kleine stad met rechte straten in Moldavië. Bram heet hij. Hij werd in november vorig jaar opgepakt in de buurt van Ter Apel, op verdenking van mensensmokkel.

Bram zou in een barrel van een Mercedes Sprinter negentien landgenoten hebben vervoerd. Ze kwamen vanuit Frankrijk en vroegen in Ter Apel asiel aan. Het busje was zo kramakkel en niet geschikt voor zoveel personen dat aan Bram ook een poging tot zware mishandeling op alle inzittenden wordt verweten.

Het Openbaar Ministerie beweert dat Bram drie keer eerder, in april, juli en augustus, landgenoten naar Ter Apel heeft gebracht. Eerst 2, toen 6 en daarna nog een keertje 11 mensen.

Het bevreemdde wel. Inwoners van Moldavië mogen tot negentig dagen visumvrij reizen binnen de Europese Unie. Ze waren hier legaal, zoals wij met de bus naar Zwitserland mogen.

Er is wel een verschil. Moldavië, ingeklemd tussen Roemenië en Oekraïne, is een van de armste landen van Europa. De meeste mensen verdienen minder dan nodig is om rond te komen. De democratie is zwak evenals haar instituten. Er is veel corruptie.

Tegen deze achtergrond is Bram aangehouden en vastgezet. Afgelopen maandagochtend was hij aan de beurt en zat hij in de verdachtenbank van zittingszaal 14. Zelden zag ik daar een zo allesbehalve vrolijke man.

De strafzaak begint met de vaste formaliteiten. De rechter vraagt via een tolk aan Bram of hij Bram heet en Bram moet daarna zeggen wanneer en waar hij is geboren. Als de antwoorden overeenkomen met wat de rechters al weten gaan ze ervan uit dat Bram Bram is. Daarna zegt de voorzitter van de strafkamer dat Bram goed moet opletten en dat hij niet verplicht is om antwoord te geven op vragen die worden gesteld. Zo beginnen alle strafrechtzaken in Nederland.

Dan zegt de voorzitter, ter inleiding, dat hij het strafdossier goed heeft bestudeerd en dat er sprake lijkt te zijn van vier gevallen van mensensmokkel.

Even is het stil in de rechtszaal, dan veert advocaat Freek van der Brugge op.
Met luide stem: ,,Pardon?’’
De advocaat zegt dat hij bezwaar maakt tegen deze openingszin. ,,Als u dit nog een keer zo stelt, dan wraak ik u.’’
Rechter Bert Dölle zegt onverstoord dat hij zijn woorden niet terugneemt.
De advocaat slaat met de vlakke hand op tafel en roept: ,,Dan wraak ik u’’

Kaboem.
Einde zitting.

Anderhalf uur later is de wrakingskamer – drie andere rechters – in zitting bijeen. Van der Brugge legt zijn verzoek tot wraking uit. ,,Hier is sprake van subjectieve vooringenomenheid. De rechter zegt dat hij het dossier goed heeft gelezen en op basis daarvan stelt hij dat het lijkt alsof de verdachte zich schuldig heeft gemaakt aan mensensmokkel. Terwijl het proces nog moet beginnen. Dan kan ik niet anders dan wraken.’’

Rechter Dölle mag zich verweren. Hij werpt de suggestie van vooringenomenheid ver van zich.

Wraking is niet een juridisch ding van advocaten om de boel op stelten te zetten. Het is een ingebouwde zekering die moet bijdragen aan eerlijke rechtspraak. Maar de rechter in kwestie doet vermoeden daar op deze vroege maandagochtend iets anders over te denken. Hij zegt bokkig ‘de gang van zaken absurd te vinden’ en sneert dat de wraking er eentje is van ‘dik hout zaagt men planken’.

De wrakingskamer komt drie kwartier later met de beslissing. Rechter Dölle is niet vooringenomen, maar zijn formulering is ongelukkig. De wrakingskamer-rechter: ,,Bij de start van een strafzaak is de verdachte onschuldig tot het tegendeel is bewezen, de start van de zitting begint niet met een voorlopige hypothese van de rechter.’’

Daar moest de voorzitter van de strafkamer het mee doen. Met toch een draai om de oren.

Bram is ondertussen zo mogelijk nog ongelukkiger gaan kijken. Zijn advocaat zegt dat Bram zijn landgenoten hielp omdat hij een busje bezat, dat hij zelf ook asiel wilde aanvragen, dat hij er geen cent voor kreeg. De advocaat: ,,Er is hier geen sprake van een strafbaar feit.’’

Het is dan half twaalf. De in ere herstelde voorzitter
zegt dat er geen tijd meer is om de strafzaak te behandelen. Bram kan afgevoerd, moet terug naar het gevang. Hij mag nog wel wat zeggen. Via de tolk: ,,Gaat u mij executeren of stuurt u mij terug naar mijn vrouw en kinderen?’’

De rechter: ,,De doodstraf kennen wij niet in Nederland.’’

Zo gauw ik de kans krijg zal ik Vrouwe Justitia in haar oor fluisteren dat het even leek dat de onhandige rechter zich nukkig verlaagde tot het ongenuanceerde kletspodium, maar dat het met een lel om de oren is rechtgezet.

De verdachte is weer onschuldig en wacht.

rob zijlstra