leestijd: 4 minuten

Stel je voor dat in het verkeer de bijna-ongelukken worden geregistreerd. De gevoelens van onveiligheid zouden flink toenemen, want bijna-ongelukken zijn schering en inslag. Duizenden per dag. Er zouden campagnes op radio en tv verschijnen om het aantal bijna-ongelukken terug te dringen ter bevordering van het verkeersveiligheidsgevoel.

Bijna-ongelukken in het verkeer worden niet geregistreerd. Hoe zou dat ook moeten?

Bij de misdaad is dat anders. Niet alleen inbraken, overvallen en verkrachtingen worden geturfd door het Centraal Bureau voor de Statistiek en allerhande misdaadmeters, maar ook de pogingen tot krijgen streepjes. Mislukte misdaad is ook misdaad.

Dat geldt ook voor misdaden die met een sisser aflopen. Ook die belanden in de statistieken van de criminaliteit. Het is alleen daarom al dat officiële misdaadcijfers met een korrel zout kunnen en moeten worden genomen. Wanneer cijfers doen inzien dat de misdaad toeneemt, kan die in werkelijkheid best dalen. Andersom net zo goed.

Het is maar wat je wilt, waar je staat en wat het beste bij je past.

Misdaden die met een sisser aflopen, kunnen – dat dan weer wel – best heftig zijn. De rechters van zittingszaal 14 buigen zich momenteel over een explosieve kwestie, veroorzaakt door de vrijdag 27-jaar geworden Jos uit Groningen.

Jos had een fascinatie die hij deelt met heel veel mannen: vuurwerk dat knalt, laag bij de grond, hoog in de lucht, maakt niet uit. Jos’ fascinatie was er eentje in het kwadraat. Hij wilde het vuurwerk niet kopen, maar zelf maken. Sterker nog: dat deed hij ook. In een appartementje met heel veel buren. Die buren hoorden wel eens knallen in de tuin, meldden ze achteraf. Jos denkt dat het meer knalletjes moeten zijn geweest, want hij experimenteerde altijd kleinschalig.

Dat het gevaarlijk was – het was megalink wat hij deed – dat wist Jos dondersgoed. Vertel hem wat. Maar het mooie weer was dat hij veel vertrouwen in zichzelf had. Hij wist daarom dat het niet fout zou gaan. Want hij was goed. En ja, het klopte dat hij veel explosief materiaal in zijn woninkje had. Het stond overal. Maar dat was alleen link als die stoffen met elkaar in aanraking zouden komen. En hij bewaarde alles gescheiden, in emmers.

In totaal zo’n zestig kilo.
Zou er toch iets gebeuren, iets per ongeluk, dan zou van het appartementencomplex, inclusief van de buren, weinig heel blijven.
Maar er gebeurde zoals Jos al had voorvoeld helemaal niks.

Dat hij toch als verdachte voor de rechter moest verschijnen – hij was naar de kapper geweest en had zijn beste jasje aangetrokken – kwam omdat het systeem functioneerde. Dat moet ook eens gezegd.

Nederland kent een systeem waar het Bom Data Centrum (BDC) over waakt. Er zijn dagen dat je niks van dit politie-onderdeel hoort. Medewerkers van Bom Data kunnen ruiken als ergens stoffen worden ge- en verkocht met een luchtje. Bom Data slaat niet aan als iemand een liter lampenolie en drie liter terpentine aanschaft, maar wel als daar dan ook nog zwavelbloem, salpeterzuur, zoutzuur, natriumwaterstofcarbonaat en aceton bij komen kijken.

In november vorig jaar ging bij Bom Data de rode lamp aan en werd de politie in Groningen gealarmeerd. Agenten gingen bij Jos op bezoek, juist op het moment dat hij gefascineerd bezig was aan de keukentafel. De dienstdoende agenten vroegen aan de voordeur wat zij in de woning konden aantreffen. Jos draaide er niet omheen en de agenten sloegen op hun beurt nog meer alarm, de Explosieven Opruimingsdienst kwam en de burgemeester riep de vaste leden van de veiligheidsregio met spoed bijeen. Heel het apparaat ging in de hoogste staat van paraatheid. De omgeving, inclusief een zorgcentrum voor ouderen, werd ontruimd. En Jos werd gearresteerd.

Het liep dus met een sisser af. In die zin dat er niets ontplofte. Maar wie een misdrijf voorbereidt waarop meer dan acht jaar gevangenisstraf staat is zo strafbaar als de pest. En Jos trof voorbereidingen voor het opzettelijk teweegbrengen van een ontploffing. Dat is meer dan acht. Zijn misdaad schurkt tegen terrorisme aan.

Wilde u, vragen de rechters, indruk maken op uw vrienden?
Het hoofd van Jos schudt van nee.
Hij zegt: ,,Mijn vrienden wisten niet waarmee ik bezig was, ik liep er niet mee te koop.’’
Zijn familieleden wisten dat overigens wel. Daarom woonde hij ook niet meer thuis. Dat mocht niet van ze.

Het was vooral de techniek die hem deed gloeien.
Van rode fosfor witte maken, dat werk.
Het internet had hem wijs gemaakt.

Rechters: ,,Wat was nou uw hoogste doel?’
Jos: ,,Zelf shells maken.’’
Shells zijn mortierbommen die in Nederland in handen van niet-professionals verboden zijn. Het wordt beschouwd als het zwaarste vuurwerk dat er is.

Voor de zekerheid vragen de rechters of Jos ook contacten heeft in het criminele circuit. Of hij mensen kent die bijvoorbeeld geldautomaten opblazen? Jos zegt van niet. ,,Ik deed het ook niet voor het geld.’’

De officier van justitie moet wat in de rechtszaal want Jos is niet voor niets gedagvaard. Dat met Jos geen groots crimineel is gevangen, geen man die de samenleving met veel bombarie wil ontwrichten, is wel duidelijk. Hij had na zijn arrestatie 49 dagen vastgezeten. Dat mag volstaan, vindt de officier van justitie. Er moet wel een waarschuwing komen, een stok achter de deur van 450 dagen celstraf, geheel voorwaardelijk.

De rechters moeten nog uitspraak doen – komende week – maar Jos kan zich vinden in de eis. Het hele gebeuren heeft hem doen inzien dat het voor iedereen beter is dat hij een andere fascinatie zoekt. Hij is klaar met vuurwerk. Zijn nieuw hobby: mountainboarden, ook heel gevaarlijk. Volgens wikipedia is mountainboarden een snelgroeiende sport die maar op twee plaatsen in Nederland kan worden beoefend. In de heuvels van Limburg en in Groningen.

De misdaad van Jos zal de statistieken kleuren. Op een dag wordt uit de doeken gedaan dat het aantal voorbereidingshandelingen van ernstige misdaden, denk aan terrorisme, is toegenomen. Denk dan even aan Jos. Of aan die laatste net niet aanrijding.

rob zijlstra