Het had in mei vorig jaar met grote koppen in kranten en op websites gestaan: ‘Groninger aangehouden in grootste sms-phishing zaak ooit’. De grootste bijbehorende boef aller tijden: de 21-jarige Angelo. Hij zou volgens het nieuws in één nacht 1,1 miljoen euro hebben gestolen van een rijke, maar niet zo heel slimme ondernemer uit Noord-Nederland.

Afgelopen week zat deze grootste ooit in zittingszaal 14 waar zijn advocaat de schreeuwende nieuwskoppen hekelde. Volgens de raadsman baseerden de kranten (en websites en wat al niet meer) zich op een persbericht van de politie en het Openbaar Ministerie. Het bericht werd vorig jaar verspreid kort nadat Angelo was gearresteerd. Politie en justitie willen zo’n succes natuurlijk maar wat graag delen met de rest van de wereld. Is best logisch.

De advocaat sprak evenwel van stemmingmakerij. Van trial by media. De officier van justitie haalde de schouders op. Hij zei tegen de rechters dat hij niet gaat over grote krantenkoppen. Dat doen de kranten namelijk zelf, niet hij.

Dit laatste is waar.

Er is iets aan de hand met het misdaadnieuws.
Ik neem u even mee naar de keuken.

Er is een tijd geweest dat verslaggevers zich elke dag om negen uur verzamelden op het politiebureau voor de laatste wetenswaardigheden over de plaatselijke en regionale criminaliteit. Al het onheil van de voorbije 24 uur werd doorgenomen. De verslaggevers kregen koffie, met Pasen eieren, we stelden vragen en noteerden de feiten in onze kladblokjes. Op de redacties werden daar nieuwsberichten van gemaakt voor op de radio en voor in de krant van de volgende dag.

Op een dag was de politie er flauw van en de verslaggevers eerlijk gezegd ook. Besloten werd – door de politie – om aan een lange traditie een einde te maken. Verslaggevers hoefden sindsdien het misdaadnieuws niet meer op te halen, voortaan werd het bezorgd. Agenten gingen de wetenswaardigheden zelf opschrijven. Die berichtjes – info voor de pers – werden dan in het pershoekje van de politiewebsite gepubliceerd. Dat leek even heel praktisch, maar het werd het begin van het einde.

Steeds vaker gebeurde het dat verslaggevers de politieberichten knipten en plakten en die onder de noemer van journalistiek gingen publiceren. Het nieuws werd zo niet alleen één pot nat, het werd nog erger. De politie zag de luiheid van het journaille en greep haar kans. De berichten ter info kregen een hoog pr-gehalte. De media publiceerden toch wel. Na een tijdje besloot de politie dat naar aanleiding van de berichtjes ook geen vragen meer werden beantwoord.

Het gevolg van deze kleine geschiedenis is nog dagelijks in de kolommen van de krant terug te vinden: het kleine politiebericht met wie, wat waar, waarom en wanneer zoals dat ooit bestond is nagenoeg verdwenen.

Vandaag de dag heeft de politie de pers niet meer nodig. De politie heeft haar eigen kanalen gevonden. Wetenswaardigheden worden nu via de sociale media aan de man gebracht, aan wie het maar horen wil.

Wat destijds bij de politie is gebeurd, is nu ook gaande bij het Openbaar Ministerie, het OM. Op de website van het OM wordt dagelijks bericht over lopende strafzaken. De boef wordt nog wel een verdachte genoemd, maar de verdenkingen worden gepresenteerd als feiten. Alsof de verdachte het al heeft gedaan, terwijl de rechters daar nog over moeten oordelen en erover moeten beslissen.

Het komt vaak voor dat een strafzaak die door het OM is aangedragen na de uitspraak van rechters een heel andere kleur heeft gekregen. Lang niet alles wat de verdachte wordt verweten wordt ook bewezen verklaard. In 70 procent van alle strafzaken is het vonnis lager dan de strafeis, het OM eist structureel te hoog. En er worden ook weleens verdachten vrijgesproken.

Deze informatie, toch van belang te weten, komt niet terug in de berichten die het OM met de wereld deelt.

Nadat de strafeis tegen de allergrootste ooit, tegen Angelo, in de rechtszaal bekend was gemaakt, vier jaar, berichtte het OM dat de jongeman in luxe leefde van de opbrengst van de fraude die hij bedreef. Maar of hij zo schuldig is als de officier van justitie beweert, moet nog blijken. De rechters doen pas op 16 maart uitspraak.

In het bericht over Angelo dat na de zitting online werd gezet, werd nog even gerefereerd aan die gestolen 1,1 miljoen euro. Gek, want tijdens de zitting, direct bij aanvang, liet de officier van justitie al weten dat Angelo met betrekking tot die 1,1 miljoen euro moet worden vrijgesproken.

Het OM wil in navolging van de politie ‘haar eigen communicatie bepalen’. Zo staat het in het Jaarplan 2021. Justitie wil aan de samenleving laten weten waar zij mee bezig is. Het is ook belangrijk werk. Aan de andere kant is een officier van justitie een magistraat die de onschuld van een verdachte hoog in het vaandel moet hebben staan. Voorbarige en onvolledige berichten de wereld in slingeren past niet bij die magistratelijke rol.
Het is aan het OM om iemand te verdenken, het is aan de rechters om de schuld vast te stellen.

Wat nog rest zijn die grote, stemmingmakende koppen waar het OM niets aan kan doen. Ook het volgende moet, nu we toch in de keuken zijn, maar even worden gezegd.

Journalisten hebben zich recent beklaagd bij het OM. Veel journalisten die vanuit de rechtszaal schrijven over de misdaad zijn freelancers die afhankelijk zijn van opdrachtgevers. Sommige opdrachtgevers zien hun kans schoon: waarom een journalist betalen als een nieuwsbericht over een rechtszaak ook gratis van de website van het OM (en van de politie) kan worden geplukt?

Dat die informatie eenzijdig is en niet volledig, maar toch wordt gepubliceerd vinden sommige media geen probleem.

Die advocaat had gelijk, het was stemmingmakerij. Maar hij had de overschrijfpers op z’n donder moeten geven en niet de officier van justitie die terecht zijn schouders ophaalde.

Kortom – en dat doet wel een beetje pijn – u moet niet alles voor waar aannemen wat de media willen doen geloven. In dit geval geldt: er is een Groninger aangehouden. En er is een grootste sms-phishing zaak ooit. Maar die twee feiten horen niet bij elkaar.

Ter geruststelling: bij deze krant is het verslaggevers verboden te knippen en te plakken en berichten van politie en justitie klakkeloos over te schrijven. Wij gaan gewoon op pad en halen het nieuws zelf op.

rob zijlstra

de uitspraak is op 16 maart