Kun je in Nederland worden veroordeeld als je het beste wilt voor je kind? Die vraag stelde ik in 2015 en het antwoord luidde toen ja, dat kan. Want het gebeurde. Sterker nog, het gebeurt doorlopend, getuige het navolgende verhaal dat zich afgelopen week openbaarde in de rechtszaal.

Dit verhaal valt zowel in de categorie ‘waar gebeurd’ als ‘het zal toch niet echt waar zijn?’

In een Nederlandse gevangenis, ver weg in Limburg, zit sinds mei 2015 een vrouw uit Groningen opgesloten omdat ze het beste wil voor haar kind. Komende maand zou ze vrijkomen zoals vrijwel alle criminelen die twee derde deel van de opgelegde straf hebben uitgezeten.

Maar het Openbaar Ministerie (OM) wil niet dat ze op vrije voeten komt. Het OM wil dat ze de volle mep krijgt en dat ze pas over 709 dagen naar huis mag. En misschien zelfs dan nog niet. Afgelopen week diende het OM een vordering in bij de rechtbank in Groningen om die volle mep ook daadwerkelijk uit te delen.

Waarom?
Wat heeft deze vrouw misdaan?
Waarom mag ze niet naar huis?

Het antwoord op die laatste vraag is dat zij zich volgens de officier van justitie in de penitentiaire inrichting Zuid-Oost, locatie Ter Peel, ver weg in Limburg, ernstig heeft misdragen. Niet dat ze iemand heeft beledigd of bedreigd, geknepen, geslagen of geschopt, niets van dit alles.

De reden waarom het OM niet wil dat ze na ruim vijf jaar detentie vrijkomt, is omdat zij nog steeds het beste wil voor haar zoon. Aan het misdrijf waaraan zij zich schuldig heeft gemaakt, komt maar geen einde.

De vrouw heet Angela en is 41 jaar. Ik heb niet met haar gesproken, ik heb haar horen spreken. Ook met de man die aangifte tegen haar deed, hij heet Kees, heb ik mij niet verstaan. Ik moet erop vertrouwen dat in de rechtszaal, zoals dat hoort, een evenwichtig beeld is geschetst.

Het zit zo.

Op een dag vertrok Kees voor gewichtige zaken naar Nigeria, naar een of ander congres. Hij kreeg daar kennis aan een jongedame die zich voorstelde als Angela. Wat er daarna allemaal is gebeurd, bleef in de rechtszaal onbesproken. Hoe ook, Angela raakte zwanger en ze besloten de jongen Aart te noemen.

Kees keerde terug naar Groningen, Angela volgde met Aart toen hij tien maanden oud was. Angela ging eenmaal hier internationaal recht studeren en het leven lachte alsof het een mooie toekomst in petto had.

Jaren verstreken. Aart werd een van de beste voetballertjes van de hele buurt, maar op school ging het niet goed. Angela maakte zich grote zorgen. Ook over de liefde, want met Kees boterde het niet meer. De scheiding kwam en werd volop bevochten, de vader kreeg van de rechtbank het wettige gezag over Aart.

Tegen deze achtergrond zette Angela de dan 8-jarige Aart op het vliegtuig naar Nigeria. Haar ouders vingen hem op. Aart zou een kostschool bezoeken. Dat leek haar beter. Ze zag het, zei ze in 2015 tegen de rechters, als een time-out. De bedoeling was dat Aart na verloop van tijd terug zou keren naar Nederland.

Maar vader Kees deed aangifte van ontvoering. Het OM kwalificeerde de verdenkingen tegen Angela als het onttrekken van een minderjarige aan het wettige gezag en als het onttrokken houden aan dat gezag.

De rechtbank in Groningen veroordeelde Angela voor deze twee misdaden in 2015 tot een jaar celstraf waarvan de helft voorwaardelijk. Het hof vond dat in hoger beroep veel te weinig en legde drie jaar celstraf op.

Toen ze in 2018 dreigde vrij te komen, stelde het OM vast dat Aart nog steeds niet bij zijn vader was en dus
was een nieuwe gevangenisstraf op z’n plaats. De rechters vonden dit een uitstekende oplossing: moeder Angela kreeg weer drie jaar celstraf.

Komende maand zou ze dus vrijkomen, maar nu ligt daar die vordering voor de volle mep. Nog eens 709 dagen.

Angela is met een trieste blik via een videoverbinding in de rechtszaal aanwezig. De Groninger rechters weten dat Nigeriaanse rechters het gezag over Aart hebben toebedeeld aan de moeder en ze weten ook dat Nederland daar geen boodschap aan heeft.

De rechters vragen aan Angela of zij bereid is mee te werken aan de terugkeer van Aart naar Nederland?
Angela antwoordt dat zij dat wil. Ze zegt: ,,Natuurlijk wil ik dat.’’

Advocaat Ilse van der Meer: ,,Ze is doordrongen van haar situatie. Ze weet dat ze alleen uit de gevangenis kan komen als ze meewerkt aan de terugkeer van Aart.’’ Het probleem, zegt de advocaat: ,,Ze kan niks doen. Ze heeft een advocaat benaderd in Nigeria. Die zegt dat je in Nigeria geen procedure kunt beginnen die maakt dat Aart naar Nederland wordt gestuurd. Nigeria zal hem niet laten gaan.’’

De officier van justitie, streng: ,,Mevrouw zegt wel dat ze wil meewerken, maar ze handelt daar niet naar. Ze lapt alles aan haar laars. Mevrouw is niet onmachtig. Ze is onwillig.’’

De advocaat noemt de situatie voor alle betrokkenen ,,ronduit verschrikkelijk’’. Zij zegt dat het buiten alle proporties is om Angela na ruim vijf jaar detentie nog eens 709 dagen op te sluiten. ,,Dat is geen weg naar de oplossing.’’

De rechters vatten het drama kort samen: de officier van justitie zegt dus dat Angela onwillig is, dat ze niet wil, Angela zelf zegt dat ze wel wil, maar onmachtig is.

De rechters willen dan weten wat die 709 extra gevangenisdagen erbij nog toevoegen. Waarom moet dat?
De officier van justitie: ,,Mevrouw houdt moedwillig een strafbare situatie in stand.’’
De advocaat: ,,De officier van justitie zet de moeder onder druk om haar iets voor elkaar te laten krijgen wat ze niet kan. Laten we ophouden met het onmogelijke.’’
Moeder Angela: ,,Ik wil vrede. En verder met mijn leven.’’

Even leek het erop dat die ene vraag niet zou worden gesteld. Maar helemaal aan het einde van de zitting wil een van de rechters het weten: wat vindt Aart er eigenlijk zelf van?

Aart is 15 jaar.
Het gaat hem heel goed in Nigeria.
Hij weet wat hij wil, hij wil niet naar Nederland.
Moet het, dan zal dat niet vrijwillig zijn.
Hij spreekt nauwelijks nog Nederlands.
Hij wil zijn school afmaken.
Hij heeft laten weten: mijn toekomst ligt in Nigeria.
Hij voelt zich slachtoffer want zijn moeder, zij die het beste voor hem wil, zit voor hem al jaren in de gevangenis.

Rechterlijke wijsheid volgt.

rob zijlstra

update – 22 maart 2021 – uitspraak
De rechtbank gaat niet mee in de vordering van het Openbaar Ministerie. Dat betekent dat Angela begin april op vrije voeten komt. De rechtbank stelt dat de regel is dat iemand na twee derde deel van de straf te hebben uitgezeten op vrije voeten komt. Tenzij.
De rechters zijn er niet van overtuigd dat de moeder onwillig is. Dat blijkt niet uit het dossier en het OM heeft dat ook op de zitting niet hard kunnen maken. De rechtbank volgt de advocaat: er is sprake van onmacht. Er is dus geen tenzij.

het vonnis [zodra dat wordt gepubliceerd door de rechtbank]