Terwijl in de Tweede Kamer een walm hangt van het fascisme dat meepraat met de democratie, niet normaal, strijden wetsdienaren voor het behoud van draagvlak in de samenleving voor de opvang van asielzoekers. Dat moet ik uitleggen.

Dragan is een 62-jarige man uit Kroatië die rondrijdt in een Audi A3 met een Luxemburgs kenteken, op weg naar Eindhoven. Hij is autohandelaar. In september 2019 werd hij opgepakt bij de ingang van het aanmeldcentrum van de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) in Ter Apel, naast het asielzoekerscentrum.

Afgelopen week had deze Dragan voor de rechter, 800 dagen na zijn aanhouding, moeten staan, als verdachte van mensenhandel. Hij was er niet. Ook geen advocaat. Maar zijn strafzaak was er wel en die ging door.

In Ter Apel stapten een man, een vrouw en vier kleine kinderen uit de Audi. Een heel gezin. Syriërs. Ze vroegen asiel aan. Dat is een recht dat alle mensen hebben. Terwijl het gezin dat recht ging uitoefenen werd Dragan overgebracht naar het politiebureau. Het is zo geregeld dat wie iemand helpt zijn mensenrecht uit te oefenen, strafbaar is. Om dat aanvaardbaar te maken, noemen we zo iemand niet een helper of hulpverlener, maar een mensensmokkelaar. We maken het crimineel.

Dragan had bij de politie verteld, vertelde de rechter in een lege rechtszaal, dat hij het gezin was tegengekomen langs een snelweg in Frankrijk. Hij herkende de mensen als ‘eigen mensen’, als Roma. Ze hadden gevraagd of hij hen met zijn mooie Audi naar Nederland wilde brengen, naar Ter Apel. Dragan stemde in, moest toch die kant op, naar Eindhoven.

Hij had een paar tientjes gekregen voor de benzine. Maar Dragan had het gedaan, staat in zijn verklaring, uit menselijkheid. Er waren zieke kinderen bij. Als je eigen mensen om hulp vragen, dan help je, dat is je dure plicht. Dat had hij gezegd.

| Dragan heeft hij het maatschappelijk draagvlak
voor de opvang van asielzoekers ondermijnd

De officier van justitie zei dat Dragan ‘ernstige redenen had te vermoeden dat de inreis van zijn passagiers wederrechtelijk was. Illegaal. Hij had niet naar grensoverschrijdingsdocumenten gevraagd. Daarmee, ging de officier van justitie verder, heeft Dragan een ernstige inbreuk gemaakt op de rechtsorde, bijgedragen aan het in stand houden van een illegaal circuit en heeft hij het maatschappelijk draagvlak voor de opvang van asielzoekers ondermijnd.

Dat Dragan handelde uit menselijkheid, mag misschien waar zijn, tellen doet dat niet. De wetshandhaver: ,,Een vriendendienst maakt het feit niet minder strafwaardig.’’ Twaalf maanden gevangenisstraf. Dat is de eis. Een heel jaar.

Miljoenen mannen en vrouwen zijn met hun kinderen radeloos op de vlucht voor een veranderende wereld, voor water, droogte, voor smerige oorlogen, verkrachtingen en ander gruwelijk geweld. En terwijl zij dat doen, bouwen wij muren en hekken met vlijmscherp prikkeldraad langs de grenzen van ons paradijs, duwen wij hen terug in zee. We verzinnen ingewikkelde wetten voor die paar ongelukkigen die toch binnen weten te komen. En voor wie helpt, hebben we de strafrechter en de gevangenis.

Twaalf maanden, een heel jaar.

De officier van justitie zei dat de straf, de eis, een signaal moet zijn. Een andere oplossing heeft hij ook niet. Wat hij heeft, op kantoor, is een bijna niet meer weg te werken stapel dossiers met vergelijkbare zaken. Er komen er twee per week bij.

Is Dragan een crimineel? De rechters die moeten oordelen kunnen het niet weten. Ze hebben hem niks kunnen vragen. Ze moeten blindvaren op wat de officier van justitie die het ook niet precies weet zegt en dat is niet de bedoeling van rechtspraak.

Na de zaak van Dragan komt Anila – niet haar echte naam – de rechtszaal binnen. Ze is een kleine, hippe vrouw uit Arnhem, 72 jaar. Ook zij heeft de rechtsorde vernacheld, kwaad in stand gehouden en de boel ondermijnd.

Anila vertelde dat ze al 35 jaar vluchtelingen helpt. Het was ooit begonnen met hulpkonvooien naar Bosnië. De laatste jaren zamelde ze kleding en voedsel in en dat bracht ze eens per maand naar de jungle, naar Duinkerke in Frankrijk waar duizenden hulpelozen onder versleten kleden en plastic dromen van de overkant.

Anila bracht de goederen zelf zodat wist dat het goed terechtkwam. ‘Bewoner’ Mohammed was haar vaste helper, tevens haar beschermer in de vluchtelingenjungle. ,,Nodig, want anders ben je je spul kwijt voordat het is uitgedeeld.’’,

| Ja, ik heb iemand geholpen en jullie vinden
dat mensensmokkel. Maar ben ik crimineel?

Op een dag werd de ellende haar te veel, een gezin dat ze altijd had geholpen, was verdronken op zee, hun meisje aangespoeld in Denemarken, haar Mohammed deed een poging zichzelf van het leven te beroven. Hij smeekte om hulp. ,,Mag ik met je mee? Ter Apel.’’

De volgende ochtend reed ze terug naar huis, met Mohammed naast zich. Ze zette hem thuis onder de douche en bracht hem naar Ter Apel. ,,Toen hij uitstapte voor de ingang werd ik aangehouden, meegenomen en heb ik vier dagen vastgezeten in een cel.”

Geëmotioneerd. ,,Ja, ik heb iemand geholpen en jullie vinden dat mensensmokkel. Maar ben ik crimineel? Ik bekijk het vanuit het menselijke oogpunt.’’

Ze zei tegen de rechters dat ze het bijna niet kan geloven dat ze wordt verdacht van iets wat niet mag. Nadat ze na vier nachten in de cel werd vrijgelaten en naar huis mocht, durfde ze wekenlang niet naar buiten. Het is nu een jaar geleden. In Frankrijk is ze nooit meer geweest. ,,Terwijl de situatie er nog schrijnender is.’’ Anila helpt nu vluchtelingen uit Afghanistan bij haar in de buurt. ,,Dat zal ik blijven doen.’’

Haar advocaat vindt dat Anila een beroep kan doen op psychische overmacht. Dan ben je niet strafbaar. ,,Ze doet dit werk als vrijwilliger al jarenlang en nooit nam ze iemand mee. Eén keer wel, één keer werd het haar allemaal even te veel.’’

De officier van van justitie deed wat van hem als dienaar van de wet wordt verwacht. De riedel. Inbreuk. Rechtsorde. Illegaal circuit. Ondermijning. Gevangenisstraf. Maximaal zes jaar. In het geval van mevrouw: drie maanden. ,,En alles overziende, mag dat voorwaardelijk met een proeftijd van drie jaar.’’

Anila, zachtjes: ,,Ik hoop dat ik dat red tot mijn
75ste.’’

Na de zitting zag ik haar op de gang. Aangeslagen, de zitting had een grote impact. Ze vroeg of ik ,,alstublieft’’ haar naam niet in de krant wil zetten. Ik zei: ,,Doe ik niet.’’ Buiten mijn boekje: ,,Ik wens u sterkte. U bent een held.’’

Er verschijnt straks vast wel weer een nieuwsbericht dat vertelt dat er meer mensensmokkelaars zijn aangehouden dan eerder. Misschien is er dan een herinnering aan dit verhaal dat niet uitsluit dat het best wel eens zo kan zijn dat ook de meeste mensensmokkelaars deugen.

Rob Zijlstra

 

| update – 20 december 2021 – uitspraak
De rechtbank heeft Anila veroordeeld zoals de officier van justitie het graag had gezien: 3 maanden cel, maar wel voorwaardelijk. De rechters zijn er wel van overtuigd dat ze uit humanitaire gronden heeft gehandeld. De overwegingen van de rechters zijn te lezen in het vonnis. >> vonnis

| Shadow Game is een indrukwekkende documentaire over jonge mensen die hun land vol gruwelijkheden zijn ontvlucht en wanhopig op zoek zijn naar een beter bestaan in Europa. De documentaire (2021, Eefje Blankenvoort en Els van Driel) is te zien op 2Doc.nl 

| Lees ook het verhaal, opgeschreven door mijn collega Marijke Brouwer, over Pieter en Liesbeth, die doen wat wij misschien in het diepste van ons hart allemaal (de meesten) wel willen doen: helpen. > pieter en liesbeth [premium]