Dit verhaal wil over hennepteelt en een hoogzwangere vrouw gaan, maar eerst het volgende. Twitter slingerde afgelopen week een foto de aarde rond met daarop twee mannen die je niet vaak in het wild tegenkomt en zelden samen. Beide heren, want dat zijn ze, zitten aan een grote houten tafel in een kantoortje met witte wanden waarin ook een groene bank staat. Aan de muur hangt een foto van een kanaal, tl-buizen aan het plafond.

Het zijn (rechts) de hoofdofficier van justitie en (links) de president van de rechtbank, beiden van Noord-Nederland. Ze doen iets en kijken daar ernstig bij.

De bijbehorende tekst vertelt wat: de twee heren hebben zojuist het zittingsconvenant 2022 ondertekend. Een onbekend gebleven derde legde dit bijzondere moment vast en deelde het via de sociale media met de wereldbevolking. Nog nooit gebeurde dit eerder.

In het zittingsconvenant is vastgelegd hoeveel strafzaken de rechtbanken in Groningen, Assen en Leeuwarden het komende jaar gaan doen. Dat is vooral voor de rechtbanken handig; dan weten de rechters zo ongeveer hoeveel mensen ze op hun feestje kunnen verwachten.

Twee jaar geleden was er niet zo’n convenant. De hoofdofficier van justitie wilde meer, terwijl de president ging voor minder. Ze kwamen er niet uit en het werd een beetje mot. Een hoofdofficier van justitie wil altijd meer, want hoe meer boeven achter slot en grendel of aan de schoffel, hoe veiliger. De rechtbankpresident vindt dat misschien ook maar kampt – al jaren achtereen- met te weinig rechters die kunnen straffen.

Op de foto is te zien dat het convenant 2022 is vastgelegd op een A3’tje (dat zijn twee A4’tje-viertjes naast elkaar). Het bulkt er van de cijfers. Een kopie wordt niet verstrekt. Niet dat het geheim is of zo, maar wij van de samenleving moeten het doen met die foto en een bescheiden samenvatting van de getallen.

De drie rechtbanken in Noord-Nederland gaan volgens het convenant het komende jaar 13.475 strafzaken behandelen. De kantonrechter (heel eenvoudige zaken) krijgt er een dikke 4000 te verstouwen, de politierechter (tamelijk eenvoudig) een kleine 7000 en de rest – 2420 – is voor de meervoudige strafkamer (van redelijk tot knap ingewikkeld).

De kans dat de rechtbanken ineens drie
keer zoveel zaken gaan behandelen is niet te geloven

Die 2420 vond ik wel veel. De meervoudige strafkamer van de rechtbank in Groningen deed dit jaar uitspraak in 240 strafzaken. In Leeuwarden zal dat ongeveer ook het aantal zijn en in het kleinere Assen iets minder. De kans dat de rechtbanken – ook het komende jaar krap bezet – ineens drie keer zoveel zaken gaan behandelen is niet te geloven.

Is ook niet zo, leert navraag. Eén strafzaak kan bestaan uit meerdere zittingen. En er zijn nogal wat voorbereidende zittingen die geen uitspraak opleveren, maar waarvoor rechters wel even naar de rechtszaal moeten komen. Als je dat allemaal mee- en optelt, is 2420 niet raar.

En het gaat natuurlijk ook niet om getallen. Cijfers bieden overzicht, geven houvast, suggereren dat je de boel onder controle hebt. Maar de praktijk is anders. De praktijk is grillig en laat zich niet vastleggen, vooral niet als het gaat over wat nog moet komen. Er zullen in 2022 in Groningen vast drie, vier, vijf, zes moorden worden gepleegd (elk jaar hetzelfde liedje, ook in Assen), maar zeker is het niet. De praktijk houdt zich nooit aan afspraken.

Hennep – nu kom het – is daar een mooi en lelijk voorbeeld van. Terwijl koffieshops vele miljoenen euro’s legale omzet draaien, blijft de arme politie maar achter die hennepplantjes aanhollen. Het gevolg is dat er wekelijks hennepdossiers bij het Openbaar Ministerie worden ingeleverd met de bedoeling dat rechters zich erin gaan verdiepen en dat ze, als het even kan, de bijbehorende verdachten veroordelen.

Maar rechters verdiepen zich er niet in, ze verzuipen erin.

Zouden henneptelers altijd de waarheid spreken,
dan kost drugshandel geld in plaats van dat het wat oplevert

Deze week moesten vier mannen terechtstaan voor de meervoudige strafkamer. Er kwamen er drie opdagen, de vierde is een boer met corona en moet later. De mannen zijn betrokken bij hennepteelt in de boerderij van de boer. Grote zaak. Ze ontkenden het niet, maar deden wat mannen die hebben zitten klooien met hennep altijd doen: ze bekennen, maar maken hun eigen rol zo klein als mogelijk. Dat scheelt flink in de kosten, is de gedachte.

Zouden henneptelers in de rechtszaal altijd de waarheid spreken, dan kost drugshandel geld in plaats van dat het wat oplevert. En dat is niet zo.

Wat steevast wel zo is, is dat hennepzaken in de rechtszaal baarden hebben. Ook de grote zaak van deze week was stokoud. De teelt begon in september 2013. In oktober 2015 nam de politie na een tip ter plaatse energiefluctuaties waar in het stroomnet. Dan is het meestal bingo.
Ook ditmaal. Acht oogsten met steeds tussen de 2500 en 3200 planten. Geschatte opbrengst: ten minste 1,2 miljoen euro.

De ene verdachte timmerde de wiethokken in elkaar, de ander heeft gouden handjes en deed de stroom. Kregen ze een paar duizend euro voor. Hooguit. De derde verdachte was de organisator, maar zei geen benul te hebben van de opbrengst. Gekke Henkie, zei de rechter. Je gaat de hennep in voor het geld en dan hier zeggen dat je niet weet wat het oplevert? Dikke kletskoek.

De verdachten hoeven van de officier van justitie niet de gevangenis in omdat het, inderdaad, allemaal veel te lang heeft geduurd. Taakstraffen kunnen daarom volstaan. Wel moet de winst worden ingeleverd. Bij de berekeningen is steeds uitgegaan van de voor de verdachten meest gunstige cijfers. Dat betekent, zegt de officier van justitie, dat ze samen bijna 1 miljoen euro moeten aftikken. Mogen ze in de handen knijpen.

Het lijkt nergens op om verdachten die je in 2015 arresteert pas zes jaar later voor de rechter te brengen. Dat geld is natuurlijk al lang op. Deze zaak staat niet op zichzelf. Er bestaat een man die na ruim een half jaar de gevangenis mocht verlaten om zijn proces in vrijheid af te wachten. De reden was dat zijn vrouw hoogzwanger was. Het kind gaat inmiddels naar school, maar de strafzaak moet nog altijd beginnen.

Er liggen honderden stokoude zaken op de plank. Je zou zeggen, het wegwerken van die oude meuk is ook een convenant waard. Dat brengt mij tot het slot van dit verhaal. Veel misdaden die het komende jaar door rechters worden behandeld, zijn al gepleegd. Maar om die 13.475 te halen moeten er nog wel wat nieuwe misdaden bij. De hoofdofficier van justitie en de president rekenen op uw medewerking. Maar kalm aan.

Rob Zijlstra

update – 4 januari 2021 – uitspraken
Het gaat zoals het Openbaar Ministerie dat had voorgesteld: taakstraffen van tweemaal 140 uur en eenmaal 240 uur en afrekenen. De organisator moet 300.000 euro betalen, de twee dienstverleners 120.000 en 168.000 euro. De strafzaak tegen de eigenaar van de schuur dient later dit jaar, deze man kan alvast gaan sparen.