Er was een rechter die de vragen vriendelijk stelde (‘het is ook moeilijk, dat begrijp ik wel’) en er was een rechter die de rol speelde van de boze.
Geagiteerd: ‘Dus als iemand tegen u zegt, spring in de sloot, dan springt u in de sloot?
Wat?
Tuurlijk niet?’
Misschien spreken rechters dat in hun geheime raadkamer wel met elkaar af.
‘Dames, vinden jullie het goed dat ik vandaag weer de boze ben?’

Er was een officier van justitie die gezegd wilde hebben dat meneer hier vandaag niet terechtstaat omdat hij opzettelijk iemand van het leven heeft beroofd.
Er was een verdachte die na twee uur stevig te zijn ondervraagd zei dat hij in de war raakte.
De advocaat die er was noemde wat hij had gelezen ontluisterend.
Er waren intens verdrietige woorden van de dochters.

Het is vrijdag 21 september 2012, de avond is net gevallen.
Ten zuiden van de stad Groningen, in Haren, is een feestje gaande waar duizenden opgewonden jongeren naar toe stromen.
Tegen half negen wordt duidelijk dat het daar uit de hand gaat lopen.
Op datzelfde tijdstip gaat het ook fout aan de westkant van de stad Groningen, op de A7 ter hoogte van bedrijventerrein Westpoort.
Het gaat daar vreselijk fout, met veel ingrijpender gevolgen dan die van dat veelbesproken Project X.

Terwijl in Haren de eerste stenen door de lucht vliegen, rijdt op de A7 een 88-jarige automobilist met tachtig kilometer per uur tegen een stilstaande kraanwagen aan.
De man overleeft de verschrikkelijke klap niet.
In het ziekenhuis bezwijkt hij aan de verwondingen.
De kraanwagen had daar niet mogen staan.

Een deel van de vangrail in de middenberm moet die avond worden vervangen.
De linkerrijstrook is afgezet, de maximumsnelheid is van 120 teruggebracht naar 70.
Rijkswaterstaat is de opdrachtgever, firma Van der Lee de hoofdaannemer.
Er is een manager, een projectmanager, een assistent-manager, er is een hoofduitvoerder, een gewone uitvoerder, er zijn twee ingehuurde kraanmachinisten.
Omdat de assistent-manager van de projectmanager er niet is, heeft de hoofduitvoerder een zzp’er ingehuurd die is belast met de veiligheid.
Dat laatste wist deze 27-jarige zelfstandige Kees overigens niet.
Dat zegt hij.

De veiligheidsvoorschriften eisen dat alle betrokkenen voor de klus bij elkaar komen om de veiligheidsmaatregelen door te spreken.
Zo’n toolbox-meeting – zo noemen ze dat – is er niet geweest.
Zoiets kost maar tijd en tijd is geld in de vangrail-bouw.

Kraanmachinist Rinze (49 jaar, waarvan 18 kraanjaren) rijdt met zijn Atlas Terex 1305 naar de plek waar hij moet werken.
Hij denkt dat dat veilig kan, omdat de uitvoerder had gezegd: rij er maar heen.
Nee, als de uitvoerder had gezegd, spring in de sloot, dan had Rinze dat niet gedaan.
‘Tuurlijk niet.’
Hij zegt: ‘Als je niet meer kunt vertrouwen op de uitvoerder, dan kun je wel stoppen met werken.’

Rinze rijdt met zijn oranje gevaarte de oprit op.
Om in het afgezette werkvak te komen, moet hij op de snelweg de rechter rijstrook oversteken.
Maar het is druk die avond, ook door het gedoe in Haren.
Rinze moet stoppen.
Hij kijkt, hij wacht, enorme knal.
Rinze zet van schrik de oranje zwaailichten aan.
Getuigen bellen 112.
Zelf belt hij Kees: ‘Er is een auto tegen me aan geknald.’

De kraanwagen is een slome (45 km/u max) en mag daarom nooit op de snelweg.
Het gevaarte had op een dieplader naar het werkvak gebracht moeten worden.
De hoofduitvoerder dan wel de uitvoerder van de aannemer of onderaannemer moet dat organiseren, maar in de praktijk gebeurt dat vaker niet dan wel.
Ook diepladers kosten geld en alles wat geld kost is schadelijk voor de winst.

Rechters: ‘U reed met uw voertuig de oprit op, terwijl u weet dat dat niet mag. U weet dat heel goed, u beschikt over veiligheidscertificaten.’
Rinze: ‘Je gaat er vanuit dat het mag. Iedereen deed het.’
Rechters: ‘Een dieplader kost geld.’
Rinze: ‘Ik kreeg per uur betaald. De kosten zijn voor het bedrijf dat de klus heeft aangenomen.’
Rechters: ‘Als het een centenkwestie is, dan zijn het dus niet uw centen.’
Rinze: ‘Nee. De uitvoerder bepaalt hoe er wordt gewerkt.’
Rechters: ‘Er was geen afzetting, er waren geen waarschuwingsborden, geen knipperende lichten. Toch gaat u rijden. Hoe zit het met uw eigen verantwoordelijkheid?’
Rinze: ‘Na het ongeval kreeg ik pas in de gaten dat het zo niet had gemoeten.’
Rechters: ‘U dacht dat er wel een afzetting was en daarmee veilig.’
Rinze: ‘Ja.’
Boze rechter: ‘Maar er stond geen bord, Niks. Niente. U had uw eigen ogen de kost moeten geven.’
De vriendelijke: ‘Het is ook moeilijk, dat begrijp ik wel.’
Rinze, diepe zucht: ‘Al die vragen. Ik vind het verwarrend.’

De officier van justitie zegt dat hij een straf moet eisen.
Rinze had een andere keuze moeten maken.
De aanklager zegt: ‘U heeft niemand van het leven willen beroven. Toch bent u verantwoordelijk voor de dood van de automobilist. Een beroepschauffeur wordt geacht de veiligheidsvoorschriften te kennen en daarnaar te handelen. U bent onvoorzichtig geweest. Mijn eis is gebaseerd op uw gedrag, niet op de vreselijke gevolgen. Ik eis een werkstraf van 100 uur waarvan de helft voorwaardelijk.’

De advocaat zegt dat deze zaak een treurige inkijk geeft.
Een inkijk in hoe het is gesteld met de veiligheid bij wegwerkzaamheden.
Zegt: ‘Ontluisterend. Rijkswaterstaat is als opdrachtgever verantwoordelijk voor de veiligheid. Maar ze huren daar anderen voor in. Gaat het fout, dan wijst iedereen naar elkaar. Rinze mocht erop vertrouwen dat het veilig was. Hem valt niets te verwijten. Hij moet worden vrijgesproken.’

De hoofdaannemer heeft een boete gekregen van 10.000 euro.
Kees, de voor de veiligheid ingehuurde zzp’er die dat niet wist (zegt hij), moet later terechtstaan.
Rinze is weer aan het werk, maar soms niet.
Dan is hij depressief en slaan angsten toe.

Zij begrijpt niet waarom haar man, met wie ze zestig jaar is getrouwd en drie dochters heeft grootgebracht, nooit meer komt.
Al langer dan twee jaar niet.
Dan vertellen ze haar dat haar man niet meer leeft.
Dat hij dood is.
De volgende dag is ze dat vergeten.
Dan wacht ze, kijkt ze naar hem uit.
En als haar man weer niet komt, dan vraagt ze waarom niet.
Hij kwam toch elke dag?

Rob Zijlstra

update – 22 januari 2015 – uitspraak
Rinze is veroordeeld wegens zeer onvoorzichtig rijgedrag waarbij het slachtoffer is overleden (art 6  Wegenverkeerswet). De straf: 180 uur werkstraf waarvan 80 uur voorwaardelijk en een voorwaardelijke rijontzegging van een jaar.