artikel 16 wetboek van Strafvordering

Artikel 16 van het wetboek van Strafvordering zegt het volgende:

Indien de verdachte aan een zodanige gebrekkige ontwikkeling of ziekelijke stoornis van zijn geestvermogens lijdt, dat hij niet in staat is de strekking van de tegen hem ingestelde vervolging te begrijpen, schorst de rechter de vervolging, in welke stand zij zich ook bevindt.

Tegenover de rechters zit Hans.
Handen tegen de mond gedrukt.
Gekromde rug.
Het lichaam trilt, de benen onophoudelijk.
Wat hij zegt is nauwelijks te verstaan, iets waaraan ditmaal niet de geluidsinstallatie van zittingszaal 14 schuldig is.
Het liefst zou Hans wegkruipen, weg in een hoekje, weg van alles en iedereen.
Net als vroeger, toen hij werd gepest op school.
Dan kreeg iedereen een ijsje, alleen hij niet en dat was dan om te lachen.

Als de spanningen hem te veel worden, dan knapt het in z’n kop.
Dat had de reclassering opgeschreven.
Hans kan niet tegen spanningen.
Dan knalt hij uit elkaar.

Hans is verstandelijk gehandicapt.
Hij is 40 jaar en woont bij zijn moeder.
Hij is de verdachte, want hij heeft schennis gepleegd.
Hij was naakt in de bosjes gaan staan en toen er meisjes langskwamen op de fiets, was hij met z’n blote kont uit de bosjes tevoorschijn gekomen.

De rechters vragen: ‘Is dat waar Hans?’
Hans murmelt dat hij het moeilijk vindt.
Dat hij het niet weet.
Schudt warrig met het hoofd.
Nee.

Na twintig minuten vragen zonder antwoorden vraagt de officier van justitie aan de rechters of die aan de verdachte willen vragen hoe het met hem gaat.
De rechters knikken.
Artikel 16.

Rechters vragen: ‘Waar bent u vandaag? Weet u dat wel? Wie zijn wij?’
Hans: ‘Rechtbank?’
Rechters: ‘Heeft u een idee waar we het over hebben, waar we over praten?’
Hans: …

Rechters: ‘Bent u erg in de war?’
Hans zwijgt wanhopig.
Een van de rechters vriendelijk: ‘Ik ben niet boos, maar het is wel belangrijk dat u weet waar we het over hebben. Weet u dat?’
Hans: ‘Ik… probeer het.’

Rechters: ‘Was u de naakte man in de bosjes? Bent u wel eens naakt als u buiten bent?’
Hans: ‘Nee. Dat is nooit gebeurd.’
Rechters: ‘Klopt het dat u eens in Groningen bent aangehouden in de auto zonder onderbroek aan?’
Hans, zachtjes: ‘Lang geleden?’

In het dossier staat dat Hans veel aan het prakkiseren is.
Dat hij vooral moet denken over dingen die vroeger zijn gebeurd en aan zijn vader die is overleden.
Dat er dan veel stress ontstaat en dat hij dan rondjes gaat rijden in de auto.
En dat hij dan moet plassen.
Rechters: ‘Als u moet plassen trekt u dan uw broek, schoenen en sokken ook uit?’

Er was een akkefietje met zijn moeder die hij tegen de schutting zou hebben gedrukt.
Zijn moeder is alles voor hem en andersom.
Rechters: ‘Ging het om een ruzie of om een meningsverschil?’
Hans piekert, pittige vraag voor iemand met een IQ van 53.
Hij zegt dat hij het niet weet.
Rechters: ‘Wat is uw niveau qua verstandelijke vermogens?’
Hans zegt niks.

Hij heeft drie weken in de gevangenis gezeten en werd toen detentie-ongeschikt verklaard
De detentie werd daarom geschorst en er werd een plekje voor hem geregeld bij de Forensisch Psychiatrische Kliniek (FPK) in Assen.
Dat zijn dure plekjes.
Toen Hans voor de zitting door een politiebusje werd opgehaald, werd medegedeeld dat hij niet terug kon komen.

De officier van justitie vindt nu dat Hans naar Hoeve Boschoord moet, naar een kliniek met een wachtlijst.
Dat hij ook een keertje naakt op een passerend meisje was gesprongen is waarschijnlijk wel gebeurd, maar is alleen met twijfel te bewijzen.
Bij twijfel hoort vrijspraak.

Dat hij zich tweemaal schuldig heeft gemaakt aan schennispleging is wel te bewijzen.
De daarbij behorende eis: acht maanden gevangenisstraf, de helft voorwaardelijk.

De eis behelst dat de schorsing wel per direct moet worden opgeheven, zodat Hans na de zitting direct naar de gevangenis kan worden gebracht.
Daar moet hij dan nog ruim drie maanden zitten.
De officier van justitie zegt dat er op deze manier voldoende tijd is om een opname in Hoeve Boschoord te organiseren.

De advocaat wijst de rechters erop dat Hans detentie-ongeschikt is.

De rechters trekken zich terug, in de raadkamer gaan ze er over raadkameren.
Ondertussen moet ik niet eens denken aan de plannen van Opstelten en Teeven die geld willen van veroordeelden.
Ik moet denken aan artikel 16, waarschijnlijk eens bedacht om te voorkomen dat we verstandelijk gehandicapten in gevangeniscellen opsluiten.

Op de televisie laat alles en iedereen, van hoog tot laag, zijn broek zakken.
Dat is dan om te lachen.
Op veel televisies zijn IQ-loze vrouwen slechts bedoeld om lustig tegenaan te rijgen.
Maar als een verstandelijk gehandicapte man moet plassen en dan naakt in de bosjes gaat staan, is de rechtsorde dusdanig geschokt dat we niet iets anders weten te organiseren dan gevangenisstraf.

De rechters zijn eruit.
Hans’ schorsing wordt niet opgeheven, hij blijft geschorst.
Dat betekent dat hij mag gaan, naar huis, naar zijn moeder.
Hij moet wel onmiddellijk in vrijheid de reclassering bellen en luisteren naar wat die te zeggen heeft en daar moet hij dan naar handelen.

Rechters: Heeft u dat goed begrepen?
Hans: ‘Ja?’

Einde strafzaak.
Ik sta op en mompel tegen mezelf: bedankt rechters, bedankt namens de beschaving.

Rob Zijlstra

UPDATE – 31 december 2014 – uitspraak
Het zat er aan te komen. Hans moet de tijd zitten die hij al heeft gezeten. En dus hoeft hij niet terug naar het gevang. Voor schennispleging en mishandeling is hij veroordeeld tot 78 dagen celstraf waarvan 60 dagen voorwaardelijk. Een voorwaarde: meldplicht bij de reclassering.