In de zalen van het strafrecht zijn de mensen niet gelijk. Wie voor het eerst als een verdachte in de rechtszaal komt en het niet al te bont heeft gemaakt, kan rekenen op enige coulance. Wie voor een tweede keer komt – ook al zijn er jaren verstreken – krijgt ervan langs. Beklaagden die nog vaker komen, maken geen schijn van kans.

Kamiel, 51 jaar, is zo’n man die niet meer goed kan doen in de rechtszaal. Kamiel heeft een sjiek klinkende dubbele achternaam, zo’n mooie die eerder doet denken aan een edelmoedig kasteelheer te Frankrijk (als die bestaan) dan aan een armlastige sukkelaar.

Die laatste is hij. In zekere zin zit Kamiel in hetzelfde schuitje als – noem eens wat – Ralph, de bankdirecteur. Kamiel krijgt 70 euro per week. Dat is ruim vijfhonderd keer zo weinig als de directeur van de bank die pak’m beet een karige twee miljoen euro krijgt toegeschoven. Maar net als Ralph zou Kamiel wel iets meer kunnen gebruiken. Het is ook hem niet gegund.

Zo sukkelt hij, zolang de benen hem dragen, door de straten van de stad. En dan moet hij steeds maar weer afwegingen maken. Wordt het vanochtend goedkoop bier uit blik of toch maar een flesje rode port? Diezelfde vragen ’s avonds weer. Dag in, dag uit.

Een grote stad is vol lusten maar is niet van iedereen. Voor mannen als Kamiel zijn er de krochten. Kamiel behoort tot de lasten, meedoen is niet aan de orde.

Waar het is misgegaan? Kamiel zegt dat hij in 2010 op straat terecht is gekomen, nadat iemand hem in coma had geslagen. Toen hij bijkwam, was hij alles kwijt. Daarvoor, maar dat kan ook langer zijn geleden, had hij een goedlopend bedrijf met een eigen bedrijfsauto. Zoiets zou hij weer willen.

Wat Kamiel weet is wanneer het opnieuw mis met hem zal gaan. Dat is zometeen al, als de officier van justitie in de rechtszaal de maatregel Inrichting Stelselmatige Daders (isd) tegen hem gaat eisen. Dat is de door veelplegers gevreesde veelplegersmaatregel. Het is twee jaar opsluiting met een leger aan hulpverleners in de nek. Doe je niet wat zij voor jouw eigen bestwil willen, dan rest twee jaar kale opsluiting.

Kamiel vergeet ook veel van het gedoe om hem heen. Vergeten maakt zijn leven misschien iets draaglijker.

Dus.

Wat? Heeft hij twee hoofdagenten ‘gedurende de rechtmatige uitoefening van hun bediening’ beledigd? Vraag aan de rechters: ‘Weten jullie ook wanneer dat dan was? Op 17 mei 2017? In de Poelestraat? Bij het Concerthuis?’ Kamiel kijkt naar niets en zegt na enig diep denken: ‘Misschien omdat ik op het terras wat om geld bedelde en dat ik toen een tafel omgooide omdat iemand mij uitmaakte voor… zegt u? Heb ik kankerslet tegen een agente geroepen? Nou, het is niet mijn gewoonte zoiets te zeggen. Waarschijnlijk was ik niet echt nuchter of zo.’

Sloten vol bier en vele flessen rode port verder – halverwege augustus – is het weer raak, ditmaal op het terras voor De Drie Gezusters, Grote Markt. Kamiel kan zich ietsje herinneren. ‘Er was een jongen die wilde drugs kopen, ik wilde dat niet, zo raakte ik met hem in conflict waarbij ik met de vuist op tafel sloeg. Op de tafel stonden twee glazen, die sprongen eerst omhoog en vielen toen stuk op de grond. Daarna kwam de politie en moest ik mee naar het bureau, ik denk vanwege de verstoring van de openbare orde.’

De officier van justitie: ‘Nee. Vanwege het opzettelijk en wederrechtelijk vernielen, beschadigen of onbruikbaar maken van twee glazen die geheel of ten dele toebehoren aan een ander dan aan verdachte.’
Kamiel: ‘Oei. Dat was niet mijn bedoeling.’

Het derde misdrijf waar hij zich ten overstaan van de meervoudige strafkamer voor moet verantwoorden is weer een belediging, ditmaal van twee buitengewone opsporingsambtenaren. Voor de Albert Heijn wilde hij een blikje bier nuttigen, maar ze hadden hem weggestuurd. Hij was vervolgens helemaal naar het Groninger Museum gelopen, dacht dat het daar mocht. Net toen hij een eerste en welverdiende slok wilde nemen, stonden die handhavers weer voor z’n neus.’

Kamiel zegt dat hij niet heeft gescholden: ‘Want als je op handhavers gaat schelden, dan houden ze je aan.’
Rechters: ‘U bent aangehouden.’
Kamiel: ‘Oh.’

De maat was vol toen Kamiel in februari van dit jaar een leeg krat bier (Bavaria) had gestolen vanaf een woonboot. Hij had zin in het statiegeld. Zegt: ‘Mijn dag was zo verlopen dat ik geen geld meer had.’ Zegt bovendien: ‘Bovendien was het geen diefstal, het was een poging tot. Ik ben in het water gevallen en toen kwam er een bewoner aan en ontstond er een worsteling. Logisch. Het was een domme actie van mij, ik was kennelijk even niet in mijn normale doen.’

Vier misdrijven in nog geen jaar tijd. De hulpverlening weet geen raad meer met Kamiel. Alle mogelijkheden hem uit de goot te halen zijn uitgeput, zeggen ze bij de reclassering. Kamiel ziet dat anders: ‘Ik ben zelf uitgeput.’ Zijn oplossing: ‘Een eigen huurhuisje. Nu zetten jullie me steeds tussen de drugsgebruikers en die zijn niet te vertrouwen. Dan kom je weer met de politie in aanraking en zo gaat het maar door. Zo kom ik niet aan het werk. Geef mij normale mensen om mij heen.’

De officier van justitie eist zoals Kamiel voorvoelde de isd-maatregel. De aanklager klinkt als een politicus in verkiezingstijd: ‘Belediging, vernieling, diefstal, meneer zorgt niet alleen voor overlast, maar ook voor gevoelens van onvrede. Daarom is nu het moment gekomen dat de maatschappij tegen hem moet worden beveiligd.’

Kamiel zegt dat hij begrijpt dat hij nu vastzit. Tegen de rechters: ‘Op zich is dat ook goed, want zo heb ik veel tijd gehad om na te denken over hoe het nu verder met mij moet. Ik kom tot de conclusie dat ik geen isd moet krijgen. Met een isd op mijn cv zullen veel bedrijven zeggen, zo’n figuur hebben wij niet nodig. En dat terwijl ik allemaal ideeën heb waarmee ik de samenleving kan helpen.’

Rechters: ‘Dat was wat u als laatste woord nog tegen ons wilde zeggen?’
Even zegt Kamiel niks. Dan schiet hem een argument te binnen die de rechters wellicht kunnen gebruiken om tot een rechtvaardig oordeel te komen: Zegt: ’In de gevangenis zijn mijn tanden uit de mond geslagen en daar is ook niemand voor veroordeeld.’

Rob Zijlstra

uitspraak volgt