Wat heb je als verdachte eigenlijk aan een advocaat? Die gasten kosten klauwen met geld en wat je ervoor terugkrijgt heb je niet in de hand. Meestal valt het tegen want wie als verdachte de rechtszaal haalt, wordt negen van de tien keer veroordeeld. Kan een advocaat het verschil maken?

Eerst zal ik schrijven van niet, halverwege dit verhaal verander ik van koers om aan het einde te vertellen dat een advocaat zo’n gek idee nog niet is.

In het strafproces is het zo geregeld dat de advocaat pas het woord krijgt nadat bijna alles al is gezegd. De rechters hebben de verdachte het vuur na aan de schenen gelegd. De officier van justitie heeft al een heel betoog mogen houden en een strafeis op tafel kunnen leggen. Slachtoffers zijn ook al aan het woord geweest en mochten de naarste dingen over de beklaagde uitstorten. De advocaat zit in de staart en moet vanuit die positie proberen te redden wat er te redden valt.

Het komt eens in de vijftien jaar voor dat een officier van justitie na een al dan niet hartstochtelijk pleidooi van een advocaat de strafeis naar beneden bijstelt.

Voor een advocaat moet flink worden betaald. Het tarief van de strafrechtadvocaten in het noorden ligt rond de 250 euro per uur. Een gemiddelde strafzaak voor de meervoudige strafkamer (drie rechters) en niet al te ingewikkeld kost een verdachte met een modaal inkomen al gauw 2500 euro.

Het gebeurde eens dat een advocaat glunderend de rechtszaal verliet, in de hal een dansje maakte, beide armen met gebalde vuisten ter hemel hief en riep: ,,Hoera, hoera. Vrijspraak!’’

De beste man had tijdens de zitting een draak van een verhaal opgehangen waar juridisch weinig van deugde. De raadsman was geen strafrechtadvocaat, hij was van het civielrecht en dat is nogal wat anders.

Alle voetballers zijn sportmensen, maar niet alle sportmensen zijn voetballers. Zo is het ook met advocaten.

De verdachte was de beste vriend van de zoon van deze advocaat. De beste vriend had iemand met een mes gestoken. Hij werd vrijgesproken vanwege een tekortkoming van het Openbaar Ministerie. Niet op grond van het relaas van de advocaat die de omissie niet eens had opgemerkt.

Het resultaat telt, maar aan zo’n advocaat heb je dus niks.

.Sjaak had geen advocaat. Hij was gesnapt met een partij gestolen spijkerbroeken die hij voor een zacht prijsje had gekocht van zijn broer die aan inbreken deed. Het was, betoogde Sjaak, meer een familie-aangelegenheid dan iets strafbaars. Familie mag je niet verraden. Volgens Sjaak staat dat in de wet. Had hij van iemand gehoord. Mocht hij toch worden veroordeeld dan ging hij gewoon in hoger beroep. Net zo makkelijk.

Ik vertelde aan Sjaak na de zitting dat je ook in hoger beroep veroordeeld kunt worden. Dat was nieuw voor hem. ,,Echt waar?’’ Hij schrok ervan en werd ook een beetje boos. Hij vond dat hij op het verkeerde been was gezet. Hij kondigde aan op zoek te gaan naar de beste advocaat die er is. ,,Ik zal ze krijgen.’’

Want duur of niet, zonder advocaat is de kans op ongelukken groot. De zaak van Dorus. De officier van justitie had een taakstraf geëist van 240 uur omdat Dorus zich had ingelaten met hennepteelt. Behalve voor nop werken vorderde de officier van justitie de winst, berekend op 112.677 euro. Uitspraak over twee weken.

Drie dagen voor de uitspraak overleed Dorus, maar dat trieste bericht had de rechtbank niet bereikt. En dus werd uitspraak gedaan. De dode Dorus moest voor straf 240 uur werken en de winst moest worden afgedragen.

Wie is overleden kan niet worden veroordeeld. De rechtbank zat hier fout. Die 240 uur kon eenvoudig worden geschrapt, maar de overledene had plots wel een schuld die voor rekening kwam van de erfgenamen. Met een advocaat was dit niet gebeurd.

Een advocaat is dus niet zo’n gek idee. Advocaten zorgen voor balans in de rechtszaal en zorgen ervoor – ik citeer de gebroeders Anker en Anker – dat de hand van justitie niet uitschiet.

Ik had vooraf gelezen waar de strafzaak op een ochtend van deze week over ging. Een niet alledaagse zaak: hulp bij zelfdoding in Noord-Groningen. Het ging om een regiezitting, een zitting ter voorbereiding op de ‘echte’ strafzaak die nog moet komen. Ik zag de verdachte zitten, het leek niet best.

Radeloze man. Zijn zenuwen gierden voelbaar door het halve rechtbankgebouw. In de zittingszaal werd het nog erger. De rechters merkten het en vroegen waarom hij geen advocaat had meegenomen? De man stamelde dat hij niets verkeerds heeft gedaan. ,,En dan kunnen jullie mij ook niet veroordelen. Vind ik.”

Een van de rechters zei dat de verdenking wel een ernstige is. ,,Realiseert u zich dat hier drie jaar gevangenisstraf op staat? Dit is een serieuze zaak.’’
De man: ,,Ik wil geen gedoe. Het is al heftig zat.’’

De rechters zeiden dat het niet slim is en dat iedereen het recht heeft zich bij te laten staan door een advocaat.
De man: ,,Maar straks krijg ik een slechte. Dat weet je niet vooraf. Dan maar zonder, dan kost het ook geen geld.’’
De rechter: ,,De slechtste advocaat, dat bent u zelf.’’

Hij had nog gevraagd hoe hij dan aan een advocaat moest komen. De rechters antwoordden dat hij maar even moest rondbellen. Ze drukten hem op het hart dat vooral te doen. Geëmotioneerd verliet hij, tas weer op de rug, de rechtszaal.

Toen de rechter op het punt stond uitspraak te doen in de zaak van de overleden Dorus zat ik in de rechtszaal. Ik had die ochtend het overlijdensbericht in de krant zien staan. Ik wilde net op tijd roepen ‘rechter, stop, dit kan niet’, maar ik hield me stil. Een rechtbankverslaggever is een toeschouwer en die hoort zich niet met het proces te bemoeien. Die moet het laten gebeuren. Ik zei het tegen de rechter nadat hij uitspraak had gedaan, toen het te laat was.

Toen ik deze week de radeloze man na afloop van de regiezitting verloren in de hal zag staan kon ik het niet laten. Ik zei dat het mij niet uitmaakt of hij wel of niet schuldig is, maar dat de rechters gelijk hebben en ik toevallig een telefoonnummer in de broekzak had van een advocaat die goed is. De man begon te huilen en schreef met trillende hand naam en nummer op in een schriftje dat hij uit zijn rugzak frommelde.

Beetje balans buiten de rechtszaal, dat moet kunnen.

rob zijlstra

 

→ naschrift
Een advocaat meldde zich afgelopen week enigszins in paniek in de perskamer van de rechtbank. Hij had bovenstaand verhaal gelezen en zei: ,,Nu denken de mensen dat ze alles zelf moeten betalen.”  Ik zei, ik zal een naschrift onder het verhaal plakken. Bij deze: rechtsbijstand