Zittingszaal 14, de grootste rechtszaal van de rechtbank in Groningen, is de meest bizarre openbare ruimte van heel Groningen.

De ruimte op zich stelt niet zo heel veel voor.
Er hangen kunstwerken in zachte pastelkleuren aan de muur – als tegenhanger van de harde feiten van de misdaad.
Dat beoogde de kunstenaar die, hoe wrang, zelf bij een naar auto-ongeluk om het leven kwam.

In de hoek staat Beatrix.
Aan het plafond hangen aan draadjes boxen van Bose voor het geluid, er zijn camera’s voor de veiligheid en er zijn grote televisieschermen die maar zelden worden gebruikt.

Er valt veel meer te vertellen.
Dat het Groninger gerechtsgebouw, anders dan je misschien zou denken, helemaal geen 14 zalen of nog meer heeft, zo er ook – heel raar – geen tweede verdieping is.
Na de eerste komt de derde.
Ach, u moet zelf maar eens gaan kijken.
De koffie kost er slechts 45 cent.

Het bizarre van zittingszaal 14 zit ‘m natuurlijk in de verhalen die er (moeten) worden verteld.

Donderdag luisterde ik heel de ochtend naar de 34-jarige Anan uit Algerije die op een dag met de trein naar Groningen was gekomen.
Hij had zeventien maanden in Rotterdam in de vreemdelingenbewaring gezeten.
Op zijn eerste dag in vrijheid ging hij, als ongewenst mens, naar de disco.

De officier van justitie zei: ‘Om zich vol te laten lopen.’
Toen hij vol was, waggelde hij naar de Nieuwstad en klopte met 40 euro aan bij een prostituee.
De officier van justitie: ‘Om haar op gruwelijke wijze te verkrachten.’

Anan ontkent.
Hij zegt tegen zijn tolk: ‘Wel seks, geen geweld.’
De tolk: ‘Hij schaamt zich.’
De officier van justitie: ‘Lariekoek, ik eis 4 jaar celstraf.’

Na Anan kwam Tammo.

Tammo zei, toe maar.
Hij zou zijn dronken ex hebben mishandeld.
Tammo zei: ‘Ach.’
De officier van justitie: ‘Meneer zit al drie maanden vast en dat is mooi genoeg geweest.’
De advocaat: ‘Zo is het maar net.’
De rechters: ‘Heeft u het begrepen? De officier van justitie eist dat u vandaag nog naar huis mag. Dat is me toch een heugelijke mededeling.’
Toe maar, zei Tammo weer.

Tammo ging, Hans kwam.
Met hem werd het avondwerk in zittingszaal 14.

Soms denk je dat je na honderden strafzaken, duizenden uren aan de perstafel, alles wel zo een beetje hebt gehad, gehoord en gezien.
Maar dat is dus niet zo.
Het kan in de rechtszaal altijd nog gekker, nog rauwer.
Er zijn kennelijk geen grenzen aan de triestheid van het bestaan.

Hans, 27 jaar, keilde na een woordenwisseling met zijn vader, met een steen uit de voortuin een ruit in en vertrok.
Met de auto reed hij naar het Esso-tankstation, dronk daar wat en nam een besluit.
Een laatste redmiddel.
‘Ik had niets meer te verliezen’, zegt hij tegen de rechters.

Hij reed terug en parkeerde de auto honderd meter van de ouderlijke woning.
Hij rookte nog een sigaret en deed – wat hij anders nooit doet – de gordels om.
En gaf plankgas, recht op de woning van zijn ouders af met, dacht hij zelf, 70 tot 80 kilometer per uur.

De auto ramt het lage stenen muurtje, wordt gelanceerd en knalt door de glazen ruiten in de voorgevel om in de woonkamer tot stilstand te komen.

De rechters: ‘Waar eerst de eettafel stond, stond nu uw auto. Kunt u zich voorstellen dat uw ouders vreselijk zijn geschrokken?’
Hans knikt en er verschijnt een pijnlijke lach op zijn gezicht.
Zegt: ‘Dat was ook de bedoeling. Ik laat me niet kapot maken.’

Hans vertelt met een stem die verzadigd is van wanhoop dat hij zielsalleen in de wereld staat, dat niemand hem wil helpen, de huisarts ook niet.
Dat hij zo onvoorstelbaar ongelukkig is en eenzaam, zich onbegrepen voelt, dat hij sinds zijn twaalfde slaapproblemen heeft, dat eerst alcohol en later drugs, vooral speed, hem enige verlichting geeft.

Hij zegt dat hij recht heeft op de waarheid, die nu voor hem verborgen wordt gehouden door de poppenkast die zijn ouders voor de wereld opvoeren.
‘Mijn moeder is een egoïst. Zij geniet ervan mij geestelijk pijn te doen.’

De rechters: ‘U klinkt nogal mysterieus.’
Hans: ‘Ik wil niet dood.’

Psychiaters en psychologen zeggen dat er sprake is van wanen die zijn gedrag sturen.
Wanen die sterker zijn dan de wil zodat hij geen keuzes kan maken.
Conclusie: volledig ontoerekeningsvatbaar.

De officier van justitie zegt dat Hans zich schuldig heeft gemaakt aan pogingen tot zware mishandeling met voorbedachten rade.
Een strafbaar feit, maar de verdachte is geen strafbare dader.
De eis: ontslag van alle rechtsvervolging en een gedwongen opname voor een jaar in een psychiatrisch ziekenhuis.

De verdrietigste ouders schreven een brief aan de rechters die tijdens de zitting wordt voorgelezen.
Ons huis is kapot, maar een huis, ach, dat zijn maar stenen.
Ze schreven: ‘Maar onze jongen is stuk en hem bouw je niet zomaar weer op. Als hij eerder hulp had gekregen, dan hadden we hier vandaag niet gestaan.’

Hans reageert: ‘Een mooie leugen.’

Rob Zijlstra

• ontslag van alle rechtsvervolging

• art. 352, lid 2 Wetboek van strafvordering

.

UPDATE – 6 oktober 2011 – uitspraak
De rechtbank en het openbaar ministerie zitten op een lijn: Hans is schuldig, maar is niet strafbaar en dus volgt ontslag van alle rechtsvervolging. Hij wordt nu op last van de rechtbank opgenomen in een psychiatrische inrichting voor maximaal een jaar.

.