De rechters noemden
hem een
maatschappelijk probleem

Ik denk dat iedereen weleens iets wil doen waarvan je weet dat je het helemaal niet kunt. Zo droom ik regelmatig over een speech, De Speech, die zo indrukwekkend is dat heel de wereld verandert (iedereen lief en verdraagzaam). Of over 42 kilometer en 195 meter hardlopen. Het winnende doelpunt maken in een bomvol stadion op een zwoele zaterdagavond in de laatste minuut. Waanzinnig lekker koken voor 28 mensen.

Wat denk ik voor iedereen geldt, geldt ook voor Bram. Bram wil een normaal leven, hij wil rust in de kop, geen chaos, en dan wil hij nooit geen drugs meer. Tegen de rechters zegt hij: ‘Ik heb andere kwaliteiten dan vastzitten in de gevangenis.’ Een rechtszaaldeskundige zei eens over Bram: ‘Hij heeft een reële kijk op de wereld, maar hij is niet in staat de juiste keuzes te maken.’

Bram kan niet normaal leven.

Eind vorig jaar kwam ik Bram tegen in de binnenstad van Groningen. Ik zag het direct en hij ook. Hij zei, hé, als jij over mij schrijft, dan noem je me altijd Bram. Ik zei dat ik wel wist dat hij in het echt anders heet. Toen gingen we koffiedrinken bij de Coffeecompany. We spraken over onze gezamenlijke kennissen, wie er vastzaten en over wie niet. We hadden het over de krant en over zijn verslaving, over zijn enorme worsteling die al jaren dag en nacht voortduurt, ook op zondagen als er geen krant verschijnt.

Bram is een aardige man.

Ik schreef vaker over hem. In januari 2009 schreef ik dat Bram de rechters met veel strijdlustige woorden had gevraagd hem nog een laatste kans te geven. De reclassering – vaak steun en toeverlaat – vond dat hij zijn laatste kans had verspeeld. Dat alle hulp die hem in voorbije jaren was aangereikt, het er niet beter op had gemaakt. Het was wat reclassering betreft punt uit.

Hij had destijds, dus acht jaar geleden, een fles Pisang Ambon leeggedronken in de Albert Heijn. Diezelfde dag kwam hij een straatjongen tegen die nog 15 euro van hem moest hebben. Bram kreeg tot drie uur de tijd deze straatschuld te betalen. Ze sloten een overeenkomst volgens de straatwetten: Bram zou bij de Mediamarkt een Playstation stelen en die overhandigen aan de schuldeiser waarmee die 15 euro dan zou zijn vereffend. Bram werd betrapt. De rechtbank veroordeelde hem tot de veelplegersmaatregel isd. Dat betekende twee jaar zitten.

Vrijheid is niet vanzelfsprekend, had Bram toen nog tegen zijn rechters gezegd. Hij zei: ‘Daar moet je voor knokken.’ In een ultieme poging de rechters voor zich te winnen had hij een brief geschreven waarin hij zijn doel had verwoord, een doel dat hem motiveerde om nu voor eens en altijd het rechte pad te gaan bewandelen: hij zou in training gaan om de marathon van Rotterdam te volbrengen.

In oktober 2013 troffen we elkaar opnieuw in de rechtszaal. Dat het na 42 kilometer hardlopen goed zou komen, bleek een illusie. De rechtszaaldeskundigen rapporteerden nu eens dat Bram nog een lange weg had te gaan. Hij stond ditmaal terecht wegens de diefstal van een paar blikjes bier, kroketbroodjes en een bakje ijs bij de Jumbo in de Euroborg. De rechters noemden hem een maatschappelijk probleem. Maar volgens Bram gloorde er hoop: hij was niet alleen verliefd, maar had ook een vriendin. Samen met haar zou het eerst beter worden en daarna alles goed.

Ik zag Bram in 2014 (gevalletje straatoplichting, wederom twee jaar isd). Afgelopen week was hij er weer. Van de 45 levensjaren zat hij er zeker vijftien achter tralies.

Wat Bram ditmaal heeft geflikt noemt de officier van justitie een voor Bram atypisch delict. Een delict dat niet past bij wat er op de kerfstok van hem staat. Een overval. Op 21 december 2016 was een man Erotheek 3000 aan het Gedempte Zuiderdiep in Groningen binnengelopen. Hij had geroepen: ‘Doe de kassa open, want dit is een overval’. De Erotheek-medewerker had stomverbaasd gevraagd: ‘Meen je dat nou echt?’ Als antwoord toonde de overvaller een mes. De medewerker: ‘Het wordt opgenomen op camera.’ Daarop spoot hij haarlak in het gezicht van de overvaller. Bram ging er vandoor. Overval onvoltooid.

De Erotheekman deed pas de volgende dag aangifte. Bram had op straat wat lopen opscheppen en zijn grote woorden bereikten de agenten die zich met de overval moesten bezighouden. Bram werd opgepakt. Op het politiebureau ontkende hij zijn atypisch delict.

Maar maandag in de rechtszaal kwam hij daarop terug. Tegen de rechters: ‘Er zijn camerabeelden. Dan sta je er gekleurd op. Ontkennen heeft geen zin.’ Hij vertelt dat hij er vooraf al weinig vertrouwen in had. ‘Toen die man met dat spul in mijn gezicht spoot, dacht ik al, dit wordt helemaal niks.’

Maar waarom dan?
Bram zucht. Hoe vaak heeft hij het al verteld? Zegt: ‘Je loopt buiten, onder invloed van drugs. Dan ben je een heel ander persoon. Maar ja, dat is achteraf. Zonder drugs zou ik zo’n overval natuurlijk nooit plegen.’

De Erotheekman vraagt 1000 euro bij wijze van schadevergoeding. Bram snapt dat. ‘Ik vind het heel erg voor die man. Ik heb hem psychische schade toegebracht. Dat doet me pijn en verdriet. Wat hij heeft gedaan is het juiste.’

De rechtszaaldeskundigen zijn het ditmaal niet helemaal met elkaar eens, zo meldt de reclassering. De een wil een beetje de ene kant op, de andere een beetje de andere. Geen eenduidige diagnose, het is van alles wat. Bram is niet te vatten. Hij zegt: ‘Als ik het allemaal alleen moet doen, dan lukt het niet. Ik heb een beetje hulp en een stevige stok achter de deur nodig.’

De rechters vragen: Waarom ging het de laatste keer toch weer mis?
Bram: ‘Vriendin weg.’

De officier van justitie denkt nu aan een behandeling van maximaal achttien maanden op een forensisch psychiatrische afdeling (fpa) in een kliniek. Dat dat het beste is. Daarnaast een celstraf van 175 dagen waarvan 75 voorwaardelijk. Neemt de rechtbank deze eis over dan kan Bram op de dag dat zijn straf is uitgezeten (over twee weken al), worden opgenomen.

Bram knikt. Hij ziet dit wel zitten. Hij zegt – het is niet een uitspraak, niet De Uitspraak, die de wereld voorgoed zal veranderen, maar heel, heul misschien wel de zijne: ‘Het wordt tijd dat ik hard aan mijn problemen ga werken.’

Rob Zijlstra

update  – 7 juni 2017 – uitspraak  (vervroegd)
De rechtbank is met alle anderen van mening dat Bram heeft geprobeerd de erotheek te overvallen. De straf pakt wel iets anders uit, omdat rechtbank en openbaar ministerie er verschillende rekenmethodes op nahouden. Het komt uiteindelijk op hetzelfde neer. Bram krijgt 355 dagen celstraf waarvan 180 voorwaardelijk, zodat hij op 15 juni kan worden opgenomen, voor maximaal 18 maanden. Brams slachtoffer heeft recht op een vergoeding van 600 euro.

update – 23 juni 2017 
Bram! Na twee dagen in de kliniek heeft Bram de benen genomen. Met onbekende bestemming. En heden – 23 juni – kwam het bericht dat Bram door de politie is aangehouden. Wegens een winkeldiefstal. Bram zal nu nog harder aan zijn problemen moeten werken.